ျမတ္ဗုဒၶ၏တရားသည္ တုိးတက္ျခင္းကုိ ပိတ္ဆုိ႔ပါသလား

မနက္ျဖန္၏ ေနာင္ေတာ္ျဖစ္တဲ့ အရွင္ေဒ၀ိႏၵာဘိ၀ံသေရးပုိ႔လုိက္သည့္ ေဆာင္းပါးေလးတစ္ပုဒ္ပါ။ အားလုံး ဖတ္ၾကရေအာင္ေနာ္။ ဘာေတြေရးထားလဲေပါ့........
မိမိစိတ္ထဲမွာ ဘယ္လုိမွ ေမ့လုိ႔မရေသာ စကားတစ္ခြန္းရွိ၏။ `` အရွင္ဘုရား ျမန္မာလူမ်ိဳးမ်ားဟာ ဆင္းရဲတာ ဟာတုိးတက္ႀကီးပြားလုိတဲ့ ဆႏၵနည္းလုိ႔ပါဘုရား၊ ဘာေၾကာင့္အဲဒီလုိျဖစ္ရသလဲလုိ႔ စဥ္းစား လုိက္ေတာ့ `ပစၥည္း ဥစၥာဆုိတာ ေသရင္ ကိုယ့္ေနာက္မပါဘူး၊ ကိုယ့္ေနာက္ပါမွာက တရားပဲ၊ ဘ၀ဆုိတာ အႏွစ္ရွာလုိ႔မရဘူး၊အကာ သက္သက္ပါ၊ ဘယ္ဟာမွ အၿမဲမရွိ၊ ခ်မ္းသာတဲ့လူလဲ ေသရမွာပဲ၊ ပညာတတ္ ပုဂၢိဳလ္ႀကီးလဲ ေသရမွာပဲ´စတဲ့ တရားေတြေၾကာင့္ပါ၊ ဒီတရားေတြကို နာေနရေတာ့ လူေတြဟာ စိတ္ဓာတ္ တက္ၾကြမလာပဲ တုိးတက္ႀကီးပြားလုိ တဲ့ဆႏၵနည္းသြားၾကတယ္၊ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္ေတြ ဆင္းရဲ ၾကတာ ဘုရား´´ဟူေသာစကားပင္တည္း။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ျမန္မာလူမ်ိဳးတစ္ေယာက္က ေလွ်ာက္ေသာစကား ျဖစ္၏။ မိမိစိတ္ထဲမွာ တုန္လႈပ္ ေျခာက္ျခား သြားပါေတာ့၏။ ``ဟာ ဒုကၡပဲ၊ ဘုရားရွင္ရဲ႕တရားေၾကာင့္ ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြဟာ ဆင္းရဲေနတယ္ ဆုိပါလား၊ ဘုရားျမတ္စြာရဲ႕တရားဟာ လူေတြကုိ စိတ္ဓာတ္က်ေအာင္လုပ္ေနသလုိ ျဖစ္ေနသတဲ့၊ ဘုရား ဘုရား´´ဟု ၿငီးတြားမိေတာ့သည္။ ထုိသူသည္ ဗုဒၶဘာသာကို ကုိးကြယ္သူတစ္ေယာက္ျဖစ္၏။ ယင္းကဲ့သုိ႔ ေျပာျခင္းသည္ ဘုရားျမတ္စြာကုိ မၾကည္ညိဳေသာေၾကာင့္ မဟုတ္ေပ။ ဘုရားျမတ္စြာအေၾကာင္းကုိ ခေရေစ့ တြင္းက် မသိရွိ ေသာေၾကာင့္တည္း။
``၀ီရိယ၀ေတာ ကိ ံ နာမ ကမၼံ နသိဇၩတိ- ၀ီရိယရွိလွ်င္ မည္သူ႕အဘိဓာန္မွာျဖစ္ျဖစ္ မျဖစ္ႏုိင္ဆုိေသာ ေ၀ါဟာရမရွိ။ အ႐ုိးေၾကေၾက အေရခန္းခန္း ႀကိဳးစားသူတုိ႔သည္ ဘယ္ေနရာမွာျဖစ္ျဖစ္ ေအာင္ျမင္မႈသရဖူကို ဆြတ္ခူးႏုိင္ေပ၏´´ စသည္အားျဖင့္ ေဟာထားေသာ ျမတ္ဗုဒၶ၏တရားမ်ား ရွိေပသည္သာ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘုရား ျမတ္စြာ၏ တရားေတာ္သည္ ေလာကီဘက္မွာပဲျဖစ္ျဖစ္၊ ေလာကုတၱရာဘက္မွာပဲ ျဖစ္ျဖစ္ ႀကီးပြားတုိးတက္ ဖုိ႔အတြက္ အားေပးေသာ တရားမ်ားျဖစ္ပါသည္။
သူေ႒းသား သိဂၤါလကို ဆုံးမထားသည့္ မိဘက်င့္၀တ္၊ သားသမီးက်င့္၀တ္၊ ဆရာ့က်င့္၀တ္၊ တပည့္ က်င့္၀တ္စေသာ ဘုရားျမတ္စြာ၏ အဆုံးအမမ်ားကုိသာ တစ္ကမၻာလုံး လုိက္နာၾကမည္ဆုိလွ်င္ ယေန႔ ႏုိင္ငံတကာ ျပႆနာေပါင္းစုံကို ဒုိင္ခံေျဖရွင္းေပးေနရေသာ ``ကမၻာ့ကုလသမဂၢ႒ာနခ်ဳပ္´´ေတာင္ လုိမည္ မဟုတ္ေတာ့ေပ။
အမွန္က ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား ႀကီးပြားတုိးတက္မႈနည္းျခင္းသည္ အျမင္မက်ယ္ျခင္း၊ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္း ကူညီ႐ုိင္းပင္းမႈနည္းျခင္း၊ ေအးတိေအးစက္ေနတတ္ျခင္း၊ လူမ်ိဳးျခား ဘာသာျခားတုိ႔၏ ညီၫြတ္မႈကို အတု မယူျခင္းစသည္တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
ႏုိင္ငံရပ္ျခားတုိင္းျပည္၌ အလုပ္လုပ္ေနသည့္ လူငယ္တစ္ေယာက္က ``တပည့္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာ လူမ်ိဳးေတြက အလုပ္တူရင္ ျငဴဆူတယ္ဘုရား။ မနာလုိ၀န္တုိျဖစ္တယ္။ အဆင္ေျပတာကုိ ၀မ္းမသာႏုိင္ဘူး။ အခ်င္းခ်င္း ရာထူး ဂုဏ္ယွဥ္ခ်င္ၾကတယ္။ ၿပီးေတာ့ ေအာင္ျမင္ေနတဲ့သူကလည္း ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္း ႏွိမ္ခ်င္ တယ္။ ဒီလိုစိတ္ဓာတ္ေတြက တပည့္ေတာ္တုိ႔ျမန္မာလူမ်ိဳးေတြရဲ႕ႏွလုံးသားကုိ လွဳိက္စားေနပါတယ္၊ ဗုဒၶဘာသာ ၀င္ျဖစ္ေနၿပီး ဘာ့ေၾကာင့္ ဒီလုိေအာက္တန္းက်တဲ့စိတ္ေတြ ျဖစ္ေနတာလဲ မသိပါဘူးဘုရား´´ဟု ျမန္မာလူမ်ိဳး မ်ားကို အားမလုိအားမရျဖစ္ရေၾကာင္း ေလွ်ာက္ထားဖူး၏။
ယင္းသုိ႔ကူညီမႈ ႐ုိင္းပင္းမႈ စည္းလုံးမႈ ညီညြတ္မႈမရွိေသာေၾကာင့္ ျမန္မာ့စီးပြားေရးေစ်းကြက္မ်ားကုိ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔က ဦးမေဆာင္ႏုိင္ၾကေတာ့ေပ။ ၿမိဳ႕ႀကီးျပႀကီးတုိ႕၏ အခ်က္အျခာက်သည့္ေနရာမ်ားမ်ား၌ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔ ပိုင္ဆုိင္ေသာ စားေသာက္ဆုိင္ႀကီးမ်ား၊ ကုန္တုိက္ႀကီးမ်ား၊ အေဆာက္အဦးမ်ားကို ေတြ႔ဖုိ႔ ခဲယဥ္းလွေပသည္။

ျဖစ္သင့္တဲ့ေလာဘ
ႀကီးပြားတုိးတက္ခ်င္ေသာ ဆႏၵျဖင့္ စီးပြားေရးလုပ္ျခင္းေၾကာင့္ ေလာဘျဖစ္သည္မွာ မွန္ေပ၏။ သုိ႔ေသာ္ ေလာဘျဖစ္တုိင္း ဒုစ႐ုိက္ဟု ေျပာလုိ႔မရေပ။ ေလာဘသည္ ၂-မ်ိဳးရွိေပသည္။ တရားေသာေလာဘႏွင့္ မတရား ေသာ ေလာဘတုိ႔တည္း။ အမ်ားအတြက္ (မိသားစု၊ ရပ္ရြာ၊ အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာအတြက္) ရည္ရြယ္ၿပီး စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား လုပ္လွ်င္ ``တရားေသာေလာဘ´´ ျဖစ္၏။ (ေသ၀ိတဗၺတဏွာ-ဟုေခၚ၏)။ ဆုိလုိ သည္ကား ယင္းတရားေသာေလာဘေၾကာင့္ ကုသုိလ္ေကာင္းမႈမ်ား တေပြ႕တပိုက္ႀကီး ရႏုိင္ျခင္းပင္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တရားေသာေလာဘသည္ ျဖစ္သင့္ေသာေလာဘတည္း။
မိမိမွာ ပစၥည္းဥစၥာ မ်ားမ်ားရွိလွ်င္ စာသင္ေက်ာင္းပဲ ေဆာက္ေဆာက္၊ ေရတြင္းေရကန္ပဲ တူးတူး၊ မိဘေဆြမ်ိဳးေတြကိုပဲ ေထာက္ပံ့ေထာက္ပံ့၊ ေဆး႐ုံကုိပဲလွဴလွဴ မိမိႀကိဳက္သည့္ကုသုိလ္ကုိ လုပ္ႏုိင္ေပသည္။ မိမိလုပ္ခ်င္သည့္ ဘာသာေရး လူမႈေရးလုပ္ငန္းမွန္သမွ်ကုိလည္း လုပ္ႏုိင္၏။ အူမေတာင့္မွ သီလ ေစာင့္ႏိုင္ သည္ မဟုတ္ပါေလာ။
ေက်ာင္းဒကာႀကီး အနာထပိဏ္ ေက်ာင္းအမႀကီး ၀ိသာခါတုိ႔ ေက်ာင္းတုိက္ႀကီးေဆာက္လုပ္ၿပီး သာသနာျပဳႏုိင္ျခင္းသည္ ဓနဥစၥာၾကြယ္၀ေသာေၾကာင့္ပင္တည္း။ ဘုရင္မင္းျမတ္အေနာ္ရထာသည္သည္ ႏုိင္ငံ ေတာ္ႀကီးကို ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲခဲ့၏။ ဘုရားပုထုိးမ်ားတည္ခဲ့၏။ ဆည္ေျမာင္းတာတမံမ်ားကုိ ေဆာက္လုပ္၏။ ေရွး အေခၚ ပိဋကတ္တုိက္ ၊ ယခုေခတ္အေခၚ စာၾကည့္တုိက္မ်ားကိုလည္း တည္ေဆာက္ခဲ့၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ``စာၾကည့္တုိက္အစ ပိဋကတ္တုိက္က´´ဟုပင္ ေျပာႏိုင္ပါ၏။ ယင္းသုိ႔ တုိင္းက်ိဳးျပည္ျပဳအလုပ္မ်ားကို လုပ္ႏုိင္ ျခင္းသည္ တန္ခုိးၾသဇာ ၾကီးမားေသာေၾကာင့္ပင္တည္း။
ယင္းတန္ခုိးၾသဇာ၊ ဓနဥစၥာတုိ႔သည္ကား တန္ဖုိးရွိရွိ အသုံးခ်တတ္လွ်င္ နိဗၺာန္ဆိပ္ကူးတံတားပင္ တည္း။ ဦးအနာထပိဏ္၊ ေဒၚ၀ိသာခါ၊ ဘုရင္အေနာ္ရထာတုိ႔ကား တန္ခုိးၾသဇာ၊ ဓနဥစၥာတုိ႔ျဖင့္ နတ္ရြာ နိဗၺာန္သုိ႔ တက္လွမ္း သြားၾကကုန္ၿပီ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ တန္ခုိးၾသဇာ၊ ဓနဥစၥာတုိ႔ကုိ ရရွိေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္လွပါသည္။ တတ္ႏုိင္သူမ်ားအေနျဖင့္ တိုက္ ၁-လုံးကေန တုိက္ ၁၀-လုံး ၁၅-လုံးျဖစ္ေအာင္၊ ကား ၁-စီးကေန ကား ၁၀-စီး ၁၅-စီးပုိင္ေအာင္ စီးပြားေရးလုပ္ၾကစမ္းပါ။ မိမိတုိ႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစ္ေယာက္ သန္းေပါင္းမ်ားစြာ ခ်မ္းသာေသာ သူေ႒းသူၾကြယ္ျဖစ္ေနလွ်င္ ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔အေနျဖင့္ အင္မတန္ ဂုဏ္ယူသင့္ေပသည္။
ေျမြေပြး၏ ပါးစပ္ထဲသုိ႔ေရာက္သြားသည့္ မုိးေရစက္သည္ အဆိပ္ျဖစ္သြားေသာ္လည္း မုတ္ေကာင္၏ ပါးစပ္ထဲသုိ႔ ေရာက္သြားေသာ မုိးေရစက္သည္ကား ပုလဲျဖစ္သြားေပသည္။ မုိးေရစက္ျခင္းတူေသာ္လည္း တန္ဖုိးျခင္း မတူေတာ့။
ေလာကႀကီးသည္ ေျခြမွ ရံ၏။ မေျခြလွ်င္ မရံေပ။ မွန္၏။ တခ်ိဳ႕ဆင္းရဲေသာဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားသည္ ဘာသာျခားတုိ႔က ဓနဥစၥာမ်ားျဖင့္ ေထာက္ပံ့ၾကေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶဘာသာကုိ ေက်ာခုိင္းသြားေတာ့သည္။ အဘယ္သုိ႔ ကာကြယ္မည္နည္း။ တန္ခုိးၾသဇာ၊ ဓနဥစၥာတုိ႔သာရွိလွ်င္ ယင္းမိသားစုမ်ားကို စားနပ္ရိကၡာ တုိ႔ျဖင့္ေထာက္ပံ့ၿပီး ဗုဒၶဘာသာ၀င္ထဲသုိ႔ေရာက္ေအာင္ ျပန္ၿပီးစည္း႐ုံးႏုိင္ေပမည္။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အရင္းအႏွီး ေတာင့္တင္းေသာ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တုိ႔သည္ စက္႐ုံအလုပ္႐ုံ၊ ကုန္တုိက္စသည္မ်ားကို တည္ေထာင္ႏုိင္ေအာင္ ႀကိဳးစားသင့္လွေပသည္။ ဓနဥစၥာတုိ႔ရွိမွသာလွ်င္ ကိုယ့္လူမ်ိဳးမ်ားကုိ ေထာက္ပ႔ံႏုိင္မည္မဟုတ္ပါေလာ။

တစ္က်ပ္ႏွင့္တစ္ရာ ဘယ္ဟာကုိ ယူမွာလဲ
ျမတ္စြာဘုရားရွင္သည္ အေလာင္းေတာ္ဘ၀မွစ၍ ဘုရားျဖစ္သည့္တုိင္ေအာင္ ကိုယ့္အမ်ိဳး၏ အက်ိဳး စီးပြားကို လုပ္ခဲ့ပါသည္။ အေလာင္းေတာ္ဘ၀က ကုိယ့္အမ်ိဳးကို ပ်က္စီးေအာင္ လုပ္သူမ်ားအား ကာကြယ္ေသာ အားျဖင့္ တုိက္ခုိက္ေခ်မႈန္းခဲ့သည္ကုိ ေတြ႕ျမင္ႏုိင္ပါသည္။ ကိုယ့္အမ်ိဳးကုိ ေစာ္ကားသူမ်ားကုိ မိမိႏွင့္ မဆုိင္ပါဘူးဟူေသာ စိတ္ျဖင့္ ဦးေခါင္းငုံ႔ မခံခဲ့ေပ။ တစုံတစ္ေယာက္ေၾကာင့္ လူသူေလးပါး ဒုကၡေရာက္ေနလွ်င္ ထုိတစုံတစ္ေယာက္ကုိ ေနာက္ေနာင္ေရွာင္ၾကဥ္ေအာင္ တရားေသာနည္းျဖင့္ တုန္႔ျပန္ခဲ့ေပသည္သာ။
``ခႏၱီ-သည္းခံရမည္´´ဟုဆုိေသာ္လည္း သူ႔ေနရာႏွင့္သူ က်င့္သုံးတတ္ဖုိ႔လုိအပ္လွ၏။ တုိင္းတစ္ပါး သား လူမ်ိဳးျခား တစ္ေယာက္က ျမန္မာ့တုိင္းရင္းသားမိန္းကေလးမ်ားကုိ မတရားသျဖင့္ေႏွာက္ယွက္ေနလွ်င္ လက္ပုိက္ၾကည့္ေန၍ မျဖစ္ေပ။ ေနာက္ေနာင္မေႏွာက္ယွက္ေအာင္ ေရွးဦးစြာ ေျပေျပလည္လည္ ေျပာဆုိရ ေပမည္။ အကယ္၍ မရခဲ့လွ်င္ ဖုိးသူေတာ္ေမတၱာပုိ႔နည္းျဖင့္ ပုိ႔သင့္က ပုိ႔ရေပမည္။
တခါက ဘုန္းေတာ္ႀကီးတစ္ပါး ဖုိးသူေတာ္ႏွင့္ ခရီးသြားရာ၀ယ္ လမ္းခုလတ္၌ ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီးတစ္ေကာင္ ႏွင့္ ပက္ပင္းတုိးမိ၏။ ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီးက ခတ္မည့္အမူအရာျဖင့္ေျပးလာရာ ဘုန္းႀကီးက ``ခ်မ္းသာပါေစ´´ဟု ေမတၱာပုိ႔ေလ၏။ သုိ႔ေသာ္ ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီးက ေနာက္မဆုတ္ပဲ ေျပးၿမဲေျပးလာသျဖင့္ ဖိုးသူေတာ္က အုတ္ခဲက်ိဳးျဖင့္ ၂-ခ်က္ေလာက္ ထုလုိက္ရာ ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီး ထြက္ေျပးရွာေလေတာ့သည္။ ထုိအခါ ဆရာျဖစ္သူဘုန္းေတာ္ႀကီးက ``သူေတာ္ေရ မင္းေမတၱာက ငါ့ေမတၱာထက္ ပုိစြမ္းတယ္ကြ´´ဟု ၀မ္းပန္းတသာ မိန္႔ေတာ္မူေလသတတ္။ ဤကား ဖုိးသူေတာ္ေမတၱာပုိ႔နည္းတည္း။
ဖုိးသူေတာ္က ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီးကို အုတ္ခဲက်ိဳးျဖင့္ ဆုံးမလုိက္ရျခင္းသည္ ကၽြဲ႐ုိင္းႀကီးကို ဒုကၡေရာက္ေစ လုိေသာ ေၾကာင့္မဟုတ္၊ ဆရာဘုန္းႀကီးကို ၾကည္ညိဳေလးစားေသာေၾကာင့္တည္း။ မည္သည့္အရာမဆုိ တစ္ခုခုကုိ ေရြးခ်ယ္ရေတာ့မည္ဆုိလွ်င္ တန္ဖိုးရွိသည့္အရာကိုသာ ေရြးခ်ယ္ရသည္မွာ သဘာ၀တည္း။ ယင္း သဘာ၀တရားကုိပင္ ``ဓမၼ´´ဟုေခၚသည္မဟုတ္ပါေလာ။

မတရားေလာဘဆုိတာ
မတရားေလာဘဆိုသည္မွာ အတင္းအဓမၼလုိခ်င္ေသာ စိတ္၊ သူမ်ားဆီက ေငြကုိ အေခ်ာင္လုိခ်င္ေသာ စိတ္၊ လုယက္တုိက္ခုိက္ၿပီး လုိခ်င္ေသာစိတ္မ်ားပင္တည္း။ ကမၻာမွာ အစဆုံးျဖစ္ေသာ မေကာင္းမႈဒုစ႐ုိက္မွာ အဒိႏၷာဒါန ( ခုိးယူျခင္း)ပင္ ျဖစ္၏။ မတရားေလာဘကုိ အေျခခံ၍ျဖစ္ေသာ ဒုစ႐ုိက္တည္း။
ကမၻာဦးလူမ်ားသည္ စားနပ္ရိကၡာအတြက္ ကုိယ့္လယ္ႏွင့္ကုိယ္ အသီးသီး စပါးစုိက္ပ်ိဳးၾက၏။ အစပိုင္း မွာ မည္သည့္ျပႆနာမွ မျဖစ္။ ေနာက္ပိုင္းေရာက္လာသည့္အခါ အေခ်ာင္သမားမ်ားက စပါးမ်ားကို ခုိးၾက ေတာ့၏။ ယင္းေလာဘကား မတရားေလာဘတည္း။ သုိ႔ႏွင့္ လူအမ်ားသည္ သမာသမတ္က်ေသာ လူ တစ္ေယာက္ကို ေခါင္းေဆာင္ခန္႔ၿပီး ``မင္း´´ဟု သမုတ္ကာ ရပ္ရြာနယ္ပယ္ကုိ ၿငိမ္းခ်မ္းဖုိ႔အတြက္ အုပ္ခ်ဳပ္ ခုိင္း၏။ သူခုိးဓားျပမ်ားကုိ တုိက္ခုိက္ေခ်မႈန္းဖုိ႔အတြက္ (သုိ႔မဟုတ္) မတရားေလာဘသမားမ်ားကုိ ထိန္းခ်ဳပ္ ေပးဖုိ႔အတြက္ မင္းဆုိသည္မွာ ေပၚေပါက္လာျခင္းျဖစ္ေပသည္။

တလြဲဆံပင္ေကာင္း
ဗုဒၶဘာသာ၀င္ျမန္မာလူမ်ိဳးတုိ႔သည္ `` ဒီေလာက္ရွိရင္ ေတာ္ပါၿပီ၊ ကိုယ့္မိသားစု တစ္သက္စားလုိ႔ မကုန္ဘူး၊ ဒီထက္ပိုၿပီးေတာ့ ခ်မ္းသာေတာ့ေကာ ဘာလုပ္မွာလဲ၊ ေသရင္ ကိုယ့္ေနာက္မပါဘူး´´ဟု စသျဖင့္ ေလာဘနည္းသလုိလုိ၊ ေရာင့္ရဲသလုိလုိနဲ႔ ေျပာတတ္ၾက၏။ တလြဲဆန္ပင္ေကာင္းျခင္းပင္တည္း။ အမွန္ကား ဤကဲ့သုိ႔ေျပာျခင္းသည္ ေလာဘနည္းျခင္းေၾကာင့္မဟုတ္၊ အမ်ိဳး ဘာသာကို အားမေပးလုိျခင္း၊ ဇြဲမရွိျခင္း တုိ႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ေပသည္။ ကိုယ့္မိသားစုတစ္သက္ စားမကုန္ေလာက္ေအာင္ ခ်မ္းသာေနလွ်င္ ကိုယ့္ေဆြမ်ိဳး သားခ်င္းမ်ားကုိ ေပးကမ္းႏုိင္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။ ထုိထက္မက ခ်မ္းသာေနလွ်င္ တုိင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳးကို ေထာက္ပံ ႏုိင္သည္ မဟုတ္ပါေလာ။
ဘုရားျမတ္စြာက ``ေရာင့္ရဲရမည္၊ တင္းတိမ္ရမည္´´ဟု ေဟာျခင္းသည္ ပစၥည္းဥစၥာမ်ားကုိ မရွာရဟု ေျပာလုိသည္မဟုတ္ေပ။ တခါတရံ မတရားေလာဘႀကီးသည့္အခါ ``တုတ္ႏွင့္ပစ္လုိ႔ရရ၊ ခဲႏွင့္ပစ္လုိ႔ရရ၊ ရဖုိ႔သာအဓိက´´ဟု ဆုိၿပီး ဒုစ႐ုိက္မ်ိဳးစုံ လုပ္ေတာ့၏။ လုယက္ျခင္း၊ ခုိး၀ွက္ျခင္း၊ ေခ်ာက္တြန္းျခင္း၊ တစ္ပတ္ ႐ုိက္ျခင္းစသည္တုိ႔ကား မတရား ေလာဘေၾကာင့္ျဖစ္၏။
ယင္းကဲ့သုိ႔ေသာ မတရားေလာဘမ်ားကို ထိန္းေပးဖုိ႔အတြက္ ဘုရားျမတ္စြာက ``ရွိတာေလးႏွင့္ ေက်နပ္ရမယ္၊ ေရာင့္ရဲတင္းတိမ္ျခင္းဟာ အေကာင္းဆုံးဥစၥာပါပဲ´´ဟု ေဟာေတာ္မူျခင္းျဖစ္ ေပသည္။ စီးပြားေရး လုပ္ငန္း မ်ားကုိ မလုပ္ဖုိ႔အတြက္ ေဟာေတာ္မူျခင္းမဟုတ္။
တခ်ိဳ႕လူပုဂၢိဳလ္မ်ားကား လူ႔ဘ၀ႀကီးကုိ ၿငီးေငြ႔သည့္အတြက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြကို မလုပ္ခ်င္ သေယာင္ေယာင္၊ ၃၁-ဘုံလုံးသည္ ဒုကၡသစၥာျဖစ္သည့္အတြက္ နိဗၺာန္တစ္ဘက္ကမ္းကိုပဲ အခုခ်က္ခ်င္း ကူးေတာ့မည့္ေယာင္ေယာင္ သံေ၀ဂတရားရေနသည့္ ေယာဂီသူေတာ္စင္ကဲ့သုိ႔ ေျပာတတ္ၾကေသး၏။ ထုိ ပုဂၢိဳလ္မ်ား တရားရိပ္သာကိုသြားၿပီး တရားအားထုတ္ေသာအခါ ၂-ရက္ေလာက္ အားထုတ္ၿပီး အိမ္ျပန္လာ ေတာ့၏။ အိမ္ျပန္ေရာက္ေသာအခါ ``က်န္းမာေရးကလည္း မေကာင္းဘူး၊ ဒီေတာ့ စိတ္သြားတုိင္း ကိုယ္ မပါေတာ့ ဘယ္ အားထုတ္လုိ႔ ေကာင္းေတာ့မွာလဲ၊ တရားျပဆရာကလဲ အေတြ႕အႀကဳံႏုေသးေတာ့ တရား နာရတာက အားမရပါဘူးေပါ့ကြာ´´ဟု စသျဖင့္ ဆင္ေျခအမ်ိဳးမ်ိဳးေပးၿပီး ကိုယ့္အျပစ္ကုိ သူမ်ားေပၚပုံခ် ေလ ေတာ့သတည္း။
အမွန္ကား အေပၚယံအသိေလးကုိ တကယ့္``သံေ၀ဂတရား´´ဟု ထင္ေနျခင္းပင္တည္း။ ယင္းသုိ႔ ထင္ျခင္းသည္လည္း ကိုယ့္ကုိယ္ကုိ လိမ္ေနျခင္းပင္ ျဖစ္၏။ သူမ်ားအလိမ္မခံရဖုိ႔ထက္ ကုိယ့္ကိုယ္ကုိ အလိမ္ မခံရေအာင္ သတိျပဳသင့္၏။
ေက်ာင္းဒကာႀကီးအနာထပိဏ္၊ ေက်ာင္းအမႀကီး ၀ိသာခါတုိ႔သည္ ေသာတာပန္ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ သုိ႔ေသာ္ ကိုယ္ပုိင္စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ား ရွိၾကေပသည္သာ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေလာကီလူသားမွန္သမွ် စီးပြားေရးလုပ္ငန္းကုိ မျဖစ္မေန ျပဳလုပ္သင့္ေပသည္။

``ေအာက္ကလိအာ´´ မျဖစ္ေအာင္ သတိျပဳ
ဘက္ေပါင္းစုံကေန မၾကည့္ဘဲ တစ္ဖက္သတ္ၾကည့္ေနရင္ေတာ့ အျမင္မွန္ကုိ ရႏုိင္မည္မဟုတ္ေပ။ အျမင္မွန္ကုိ မရလွ်င္ လူ႕ဘ၀ႀကီးကုိ ၿငီးေငြ႕သလုိလုိ၊ စိပ္ပုတီးႏွင့္ရိပ္ႀကီးခုိေတာ့မွာလုိလုိႏွင့္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္း မ်ားကို မလုပ္ဘဲေနလွ်င္ ေလာကီအက်ိဳးလည္း မရ၊ ေလာကုတၱရာအက်ိဳးလည္း မရဘဲ ကီမဟုတ္ ကုတ္မဟုတ္၊ မိေနာက္မက် ဖေနာက္မမီ၊ ``ေအာက္ကလိအာ´´ ျဖစ္သြားမွာ စုိးရေပသည္။ (ၾကက္တြန္သံလည္းမဟုတ္၊ က်ီးတြန္သံလည္းမဟုတ္သည္ကုိ ေအာက္ကလိအာဟု ေခၚ၏။)
လူမွန္လွ်င္ လူ႔အလုပ္ကုိ လုပ္ရမည္။ ဘုန္းႀကီးမွန္လွ်င္လည္း ဘုန္းႀကီအလုပ္ကုိ လုပ္ရမည္။ လူျဖစ္ ပါလ်က္ ဘုန္းႀကီးတစ္ပါးကဲ့သုိ႔ စီးပြားေရးအလုပ္မ်ားကို မလုပ္ဘဲပစ္ထားလွ်င္ (သို႔မဟုတ္) စီးပြားေရး လုပ္ငန္း မ်ားကို လုပ္ေသာ္လည္း စိတ္ပါ၀င္စားမႈ မရွိလွ်င္ လူ႕တာ၀န္ ပ်က္ကြက္ျခင္းပင္တည္း။ ယင္းသုိ႔ ပ်က္ကြက္ လွ်င္ သူ႔ မိသားစု နစ္နာပါေတာ့သည္။
``အလုပ္လုပ္ရင္ လုပ္၊ အလုပ္မလုပ္ရင္ ေသတာက ေကာင္းတယ္´´ဟူေသာ စကားပုံတစ္ခု ရွိ၏။ အသက္ရွင္သန္ေနတုန္းမွာ ေငြမ်ားမ်ားရရွိေအာင္ အလုပ္လုပ္ရမည္ ဟု ဆုိလုိျခင္းပင္တည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ေျပာ ၾကသည္ထင္၏။ ``ေငြသည္ ဒုတိယဘုရား´´ဟူသတတ္။
ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘုရားျမတ္စြာက ပစၥဳပၸန္ခ်မ္းသာေရးကုိအလုိရွိသူမ်ားအတြက္ `` ဥ႒ာန- မည္သည့္ အလုပ္ကုိပဲ လုပ္လုပ္ ငုတ္မိသဲတုိင္ တက္ႏုိင္ဖ်ားေရာက္ဆုိတဲ့ ေနာက္မဆုတ္တမ္းစိတ္ဓာတ္ ရွိရမည္၊ အာရကၡ- ၾကြက္ေသတစ္ခု အရင္းျပဳဆုိသကဲ့သုိ႔ အေလအလြင့္မရွိေအာင္ ထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ရမည္၊ ကလ်ာဏမိတၱ- ေစ်းကြက္ခ်ဲ႕ႏုိင္ဖုိ႔အတြက္ တစ္ရြာတစ္က်ီ ေဆာက္ရမည္၊ သမဇီ၀ိတ- စီမံခန္႔ခြဲမႈ စာရင္းအင္းပညာကုိ ကၽြမ္း က်င္ရမည္´´ ဟု သမၸဒါတရား ၄-ပါး ကုိ မိန္႔ေတာ္မူျခင္းျဖစ္ေပသည္။
ဤကဲ့သို႔ ႀကီးပြားေရးတရားမ်ားကုိ သတိမထားမိၾကသူမ်ားက ``ဘုရားျမတ္စြာ၏တရားသည္ ႀကီးပြား တုိးတက္ဖုိ႔အတြက္ ပိတ္ဆုိ႔သည့္တရား´´ဟု ထင္ျမင္ကုန္ေတာ့သည္။
ဤအခ်က္ကို မိမိတို႔ သံဃာေတာ္အရွင္ျမတ္မ်ားသိရွိနားလည္ထားဖုိ႔ လိုအပ္လွ၏။ သုိ႔မွသာလွ်င္ ``ဘယ္လုိေနရာမ်ိဳးမွာ ဘယ္လုိတရားမ်ိဳးကုိ ေဟာသင့္တယ္´´ဆုိသည္ကုိ နားလည္မည္ျဖစ္ေပသည္။ သူ႔ေနရာႏွင့္သူ သိရွိနားလည္ဖုိ႔ အေရးႀကီးလွ၏။ မဂၤလာဦးဆြမ္းေကၽြးမွာ ညီေတာ္ မင္းနန္ခၽြတ္ခန္းကို ေဟာလုိ႔ မျဖစ္။ လင့္က်င့္၀တ္၊ မယားက်င့္၀တ္တရားမ်ိဳးကို ေဟာရေပမည္။ ေလာကီႀကီးပြားေရး တရားမ်ားကုိလည္း သူ႔ေနရာႏွင့္သူ ေဟာဖုိ႔၊ ေျပာဖုိ႔၊ ေရးဖို႔ လုိအပ္ေပသည္။
တခ်ိဳ႕ဆရာေတာ္မ်ားသည္ ``တရားအားထုတ္ခ်င္သလား၊ ဘုန္းႀကီး၀တ္မွ ေကာင္းမွာေပါ့၊ ဘုန္းႀကီး မ၀တ္ႏိုင္ဘူးလား၊ မိသားစု သံေယာဇဥ္ေတြကို ျဖတ္လုိက္စမ္းပါ၊ ဒါဆုိရင္ ၀တ္ႏိုင္ပါတယ္´´ဟု စသျဖင့္ မိန္႔ေတာ္မူၾက၏။ တခ်ိဳ႕ေသာလူမ်ားမွာ ေရွာင္လႊဲ၍ မရႏုိင္ေသာတာ၀န္မ်ား ရွိေနၾကရကား တရားအားထုတ္ ခ်င္သည့္ လူတုိင္းကို ဘုန္းႀကီး၀တ္ခုိင္းလုိ႔ မျဖစ္ေပ။ လူပုဂၢိဳလ္တစ္ေယာက္အျဖစ္ႏွင့္ တရားအားထုတ္ လွ်င္လည္း တရားထူးမ်ား ရႏုိင္ေပသည္သာ။
သာ၀တၳိၿမိဳ႕ႀကီး၌ လူဦးေရ သန္း ၇၀-ရွိရာ သန္း ၅၀-မွာ အရိယာပုဂၢိဳလ္မ်ား ျဖစ္ၾက၏။ ဤအေရ အတြက္ကုိ ၾကည့္လွ်င္ပင္ လူပုဂၢိဳလ္အမ်ားအျပား ``တရားထူးမ်ား´´ ရၾကသည္ဆုိသည္မွာ ေျပာဘြယ္မရွိ ေတာ့ေပ။ က်န္သည့္ သန္း ၂၀-ကလည္း သူတုိ႔၏ႏွလုံးသားထဲ၌ ဗုဒၶတရားမ်ား ထည့္ထားၾကသည့္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားပင္တည္း။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ျမတ္ဗုဒၶ၏ အရိပ္ေအာက္မွာ ရွိသည့္ သာ၀တၳိၿမိဳ႕ႀကီးသည္ မည္မွ်ေလာက္ တည္ၿငိမ္ေအးခ်မ္းမႈ သာယာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈရွိမည္ဆုိသည္ကုိ မွန္းဆ၍ ၾကည့္ႏုိင္ပါသည္။ ေတြးၾကည့္လွ်င္ လြမ္းေမာ ဘြယ္ ေကာင္းေလစြာ့တကား။

စိတ္သာရွင္ေစာ ဘုရားေဟာ
လူတစ္ေယာက္သည္ ``ဘုရားဒကာဆုိတဲ့ နာမည္တစ္လုံးရရင္ေတာ္ပါၿပီ´´ ဟူေသာ စိတ္ျဖင့္ ဘုရား တည္ေန၏။ အျခားလူတစ္ေယာက္ကား ``သားေလးရွင္ျပဳဖုိ႔၊ လွဴႏုိင္တန္းႏုိင္ဖုိ႔´´ဟူေသာ စိတ္ျဖင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကုိ ေဇာက္ခ်ၿပီး ႀကိဳးစားပန္းစားလုပ္ေန၏။ ထုိႏွစ္ေယာက္တြင္ ဘုရားတည္ေသာသူထက္ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ကုိင္ေနေသာသူက ပုိ၍ျမင့္ျမတ္၏။ အဘယ္ေၾကာင့္နည္း။ သူ၏ ရည္ရြယ္ခ်က္က မြန္ျမတ္ေသာေၾကာင့္တည္း။
တခါက အလြန္ရင္းႏွီးေသာ တံငါသည္ သူငယ္ခ်င္းႏွစ္ေယာက္ရွိ၏။ တစ္ရက္လုပ္မွ တစ္ရက္စားရ ေသာေၾကာင့္ ဥပုသ္ေန႔မွာ ဥပုသ္ေစာင့္ခ်င္ေသာ္လည္း ဥပုသ္မေစာင့္ႏုိင္ၾက။ သုိ႔ႏွင့္ တစ္ေယာက္တစ္လွည့္စီ ဥပုသ္ေစာင့္ဖုိ႔ တုိင္ပင္ၾကေလသည္။ လျပည့္ေန႔ေရာက္ေသာအခါ တစ္ေယာက္က ေက်ာင္းသုိ႔ သြားၿပီး ဥပုသ္ေစာင့္၏။
က်န္ရစ္သူ ကုိတံငါသည္ကေတာ့ ႏွစ္ေယာက္စာရဖုိ႔အတြက္ ေလွတစီးနဲ႔ ေခ်ာင္းထဲမွာ ႀကိဳးစား ပန္းစားႏွင့္ ငါးမ်ားကုိ ဖမ္းရေလသည္။ ငါးမ်ား ႏွစ္ေယာက္စာရေသာအခါ တံငါတဲထဲ၌ အနားယူရင္း ဥပုသ္ေစာင့္သြားသည့္ သူငယ္ခ်င္းကို သတိရေန၏။ ``အင္း ငါ့သူငယ္ခ်င္းကေတာ့ ဘုန္းႀကီးထံကေန သီလခံယူေဆာက္တည္ ၿပီးေရာ့မယ္၊ အခုခ်ိန္မွာ ဘုရားရိပ္မွာ ေနၿပီးေတာ့ ပုတီးစိပ္တရားထုိင္လုပ္ေနေရာ့ေပါ့၊ အင္း ကုသုိလ္ေတြ အမ်ားႀကီး ရေနေရာ့မယ္၊ သိပ္ေအးခ်မ္းမွာပဲ´´ဟု စဥ္းစားၿပီး သာဓုေခၚေနေတာ့၏။ လူက တံငါတဲ၌ေနေသာ္လည္း စိတ္က ေက်ာင္းေရာက္ေန၏။
ေက်ာင္းသြားၿပီး ဥပုသ္ေစာင့္ေသာ တံငါသည္ကလည္း ပုတီးကုံးကုိင္ၿပီး က်န္ရစ္သူ သူငယ္ခ်င္းကို သတိရေနမိ၏။ ``အခုခ်ိန္မွာ ငါ့သူငယ္ခ်င္း ပုိက္ကြန္နွင့္ ငါးေတြ ဖမ္းေနေရာ့မယ္၊ ဒီေန႔ ငါ့အတြက္ ေ၀စုေပး ရမွာဆုိေတာ့ ႏွစ္ေယာက္စာ ဖမ္းရမွာ၊ ဖမ္းမွဖမ္းပါ့မလား၊ ႏွစ္ေယာက္စာ မရရင္ေတာ့ ဒုကၡပဲ´´ဟု ေတြးၿပီး ေလာဘႏွင့္ ေသာကျဖစ္ေနေတာ့၏။ လူက ေက်ာင္းမွာေနေသာ္လည္း စိတ္က ပုိက္ကြန္ထဲမွ မထြက္။
စိတ္ထားျဖဴစင္ေအာင္ေနထုိင္ျခင္းကုိ ``ဥပုသ္ေစာင့္သည္´´ဟုေခၚ၏။ ယင္းသုိ႔ဆုိလွ်င္ ထုိတံငါသည္ ႏွစ္ေယာက္တြင္ မည္သူက ဥပုသ္ေစာင့္သနည္း။ အေျဖကား လယ္ျပင္မွာ ဆင္သြားသလုိထင္ရွားလွပါသည္။ ``စိတ္သာရွင္ေစာ ဘုရားေဟာ``ဆုိသည့္အတုိင္း အတြင္းစိတ္ဓာတ္က တင့္တယ္လွ်င္ အရာခပ္သိမ္း တင့္ တယ္ေတာ့သည္သာ။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘုရားတည္တုိင္း ကုသုိလ္ရသည္ဟု ေျပာ၍ မရသကဲ့သုိ႔ စီးပြားေရးလုပ္တုိင္း လည္း တရားႏွင့္ေ၀းသည္ဟု ေျပာ၍ မျဖစ္ေပ။

တစ္ေယာက္အားထက္ ဆယ္ေယာက္အားက ပုိထိေရာက္
စီးပြားေရးလုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္သည့္အခါမွာလည္း ကိုယ့္ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားကုိ ကူညီ ေစာင့္ေရွာက္ဖုိ႔ အထူးလုိအပ္လွ၏။ ဘာသာျခားမ်ားသည္ သူတုိ႔ဘာသာ၀င္တုိ႔ကုိသာလွ်င္ အထူးဦးစား ေပးၾက၏။ ထမင္းဆုိင္ျခင္းအတူတူ သူတုိ႔ဘာသာ၀င္တုိ႔၏ ထမင္းဆုိင္ကိုသာ အားေပးၾက၏။ လုပ္ပုိင္ခြင့္ရွိ၏။ အျပစ္မဆုိသာေပ။ မိမိတုိ႔ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ား အတုယူရမည္ဆုိသည္ကုိ သိရွိနားလည္ဖုိ႔ ေျပာရျခင္းျဖစ္သည္။
တိပိဋက မင္းကြန္းဆရာေတာ္ႀကီးသည္ပင္လွ်င္ ကိုယ့္အခ်င္းခ်င္း အားေပးၾကဖုိ႔ ကူညီၾကဖုိ႔ မိန္႔မွာ ေတာ္မူခဲ့ဖူးပါသည္။ ``သမဂၢါနံ တေပါ သုေခါ- ကုိယ့္အခ်င္းခ်င္း စည္းလုံးမွ အခက္အခဲမွန္သမွ် ေက်ာ္လႊားႏိုင္ မည္´´ဟူေသာ ဘုရားျမတ္စြာ၏ အဆုိအမိိန္႔ကုိ လုိက္နာၾကမည္ဆုိလွ်င္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားသည္ အထက္ တန္းက်က် မ်က္ႏွာပန္းလွလွျဖင့္ ေနႏုိင္သည္ဆုိသည္ကို မည္သည့္ေဗဒင္ဆရာကိုမွ် ေမးစရာ မလိုေပ။

မည္သည့္အလုပ္ကုိပဲလုပ္လုပ္ ``တစ္ေယာက္အား´´ႏွင့္ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းထက္ ``ဆယ္ ေယာက္အား´´ ႏွင့္ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းက ပုိ၍ထိေရာက္၏။ ယေန႔ေခတ္၌ ႏုိင္ငံရပ္ျခားတုိင္းျပည္မ်ားသုိ႔ သြားေရာက္ၿပီး အလုပ္လုပ္ေနၾကသည့္ ျမန္မာျပည္သားတုိင္းရင္းသားမ်ားကုိ ေျမာက္ျမားစြာ ေတြ႕ရွိရေပသည္။ စည္းလုံးမႈ ညီညြတ္မႈသည္ ယင္းကဲ့သုိ႔တုိင္းတစ္ပါးမွာေနၾကသည့္သူမ်ားမွာ ပုိ၍ အေရးႀကီး၏။ တုိင္းတစ္ပါးတုိ႔၌ ``အလုပ္အကုိင္၊ ေနရာတုိက္ခန္း၊ အစိုးရ႐ုံး´´စသည္တုိ႔ႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အခက္အခဲေပါင္းမ်ားစြာကို ေတြ႕ ရွိႏိုင္ေပသည္။ ယင္းအခက္အခက္မ်ားကုိ စုေပါင္းၿပီးေျဖရွင္းမွ ပုိ၍ အဆင္ေျပႏုိင္ပါ၏။
လူတစ္ရာအတူေနေသာ္လည္း ``သူတစ္လူငါတစ္မင္း´´ ျဖစ္ေနၾကလွ်င္ ``တစ္ရာအား´´ မရွိေတာ့။ တခ်ိဳ႕ရြာ၊ ရပ္ကြက္တုိ႔၌ ဘာသာျခားလူဦးေရထက္ ဗုဒၶဘာသာ၀င္လူဦးေရက အဆမတန္ ပုိ၍မ်ား၏။ သုိ႔ေသာ္ ဘာသာျခားတုိ႔ကား စည္းလုံးမႈရွိရကား စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးစသည္တုိ႔၌ ဘာသာျခားတုိ႔ကပဲ ေရွ႕ကဦးေဆာင္ ေနပါေတာ့သည္။ မနာလုိ၍ ေျပာျခင္းမဟုတ္ပါ။ အတုယူလုိေသာေၾကာင့္ ေျပာရျခင္းျဖစ္၏။
ထုိအေၾကာင္းမ်ားေၾကာင့္ ``အမ်ားအတြက္´´ဆုိသည့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ျဖင့္ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို တစ္ခုၿပီးတစ္ခု တုိးခ်ဲ႕ၿပီး ညီညီညြတ္ညြတ္ႏွင့္ လုပ္ကိုင္ေဆာင္ရြက္ၾကဖုိ႔ အထူးလုိအပ္ေနပါၿပီ။ အမ်ိဳး ဘာသာ သာသနာအတြက္ တက္ကုန္ရြက္ကုန္လႊင့္ၿပီး စီးပြားေရး လုပ္ငန္းမ်ားကုိ လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ၾကလွ်င္ ျမန္မာ့တုိင္းရင္းသားမ်ား မႀကီးပြားစရာ အေၾကာင္းမရွိေပ။ ထုိကဲ့သုိ႔လုပ္ကုိင္ေဆာင္ရြက္ျခင္းသည္ သမၼာသမၺဳဒၶ ေခၚတြင္ ျမတ္ဘုရားရွင္၏ အလုိဆႏၵႏွင့္ ကိုက္ညီပါေၾကာင္း တင္ျပလုိက္ရပါသည္။

-------------------------------

သီတဂူ- အရွင္ေဒ၀ိႏၵာဘိ၀ံသ
(ashindevindabhivamsa@gmail.com)
သီတဂူကမၻာ့ဗုဒၶတကၠသုိလ္၊ စစ္ကုိင္း

ျမန္မာ မင္းဆက္မ်ား

ပုဂံမင္းဆက္

ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ ပထမဆံုးအျဖစ္ ဗမာလူမ်ိဳးတို႔ အုပ္ခ်ဳပ္သည့္ ပုဂံေခတ္တြင္ မင္းဆက္ေပါင္း ၅၈-ဆက္ရွိခဲ့သည္ ဟုဆိုပါသည္။

ခရစ္ႏွစ္ ၁၀ရ -ခု (AD 107 ) ၊ ျမန္မာ သကၠရာဇ္ ၂၉ -ခု တြင္ နန္းတက္ေသာ မဟာသမုဒၵရာဇ္ မင္း မွစ၍ ခရစ္ႏွစ္ ၁၃၆၈ -ခု (AD 1368 )၊ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၇၃၀ ျပည္႔ႏွစ္တြင္ နန္းက်ခဲ႔ေသာ ေစာမြန္နစ္ မင္းအထိ ။ ၁၂၆၁ -ႏွစ္ၾကာေအာင္ ရွည္ေသာ အပိုင္း ကို ပုဂံေခတ္ ဟု သတ္မွတ္ပါသည္ ။ မင္းဆက္ေပါင္း ၅၅ ဆက္ ရွိသည္ ဟုဆိုေသာ္လည္း ဘိသိပ္မခံေသာမင္း ၊ ေက်ာက္စာ အေထာက္အထား မရွိေသာမင္း ၊ ေက်ာက္စာ တြင္ပါ၀င္ေသာ္လည္း ရာဇ၀င္ တြင္ စာမတင္ေသာမင္း စသျဖင္႔ အယူအဆ အမ်ိဳးမ်ိဳး ကြဲျပားေနပါသည္။

၁၀၇ -ခုႏွစ္ မဟာသမုဒၵရာဇ္မင္း မွစတင္ ျပီး ၁၃၆၉-ခုႏွစ္ ေစာမြန္နစ္မင္း အထိ ႏွစ္ေပါင္း (၁၂၆၂)ႏွစ္ ၊ မင္းဆက္ (၅၈) ဆက္ ၾကာေအာင္ တည္တံ႔ခဲ႔သည္ ျမန္မာျပည္၏ အရွည္ၾကာဆံုး ေခတ္ျဖစ္ေသာ ပုဂံေခတ္၏ မင္းဆက္ မ်ားကို

* (က) အေထာက္အထား ခိုင္ခိုင္မာမာ မရွိေသာ ၁၀ရ မွ ၁၀၄၄ အထိတစ္ပိုင္း၊

* (ခ) အေထာက္အထား မ်ားျဖင္႔ ခိုင္ခိုင္လံုလံု ေျပာနိဳင္ေသာ ၁၀၄၄ မွ ၁၃၆၉ အထိ တစ္ပိုင္း၊

၂ ပိုင္း ခြဲ၍ ရနိဳင္သမွ် အေထာက္အထားမ်ား ေပါင္းစပ္၍ ေဖာ္ျပလိုက္ပါသည္။

မင္းဆက္ (၅၈)ဆက္

1. မင္းဆက္(၁) သမုဒၵရာဇ္မင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၉-ႏွစ္)

2. မင္းဆက္(၂) ရေသ့ေၾကာင္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၇၄-ႏွစ္)

3. မင္းဆက္(၃) ပ်ဴမင္းထီး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၈၉-ႏွစ္)

4. မင္းဆက္(၄) ထီးမင္းယည္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၆၄-ႏွစ္)

5. မင္းဆက္(၅) ယဥ္မင္းပိုက္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၂၁-ႏွစ္)

6. မင္းဆက္(၆) ပိုက္ေသဥ္လည္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၄၆-ႏွစ္)

7. မင္းဆက္(၇) ေသဥ္လည္ေၾကာင္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၆၆-ႏွစ္)

8. မင္းဆက္(၈)ေၾကာင္တူရစ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၀၉-ႏွစ္)

9. မင္းဆက္(၉) သည္ထန္မင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၃၄-ႏွစ္)

10. မင္းဆက္(၁၀) မုကၡမန္ အမတ္ (၂) (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၆၁-ႏွစ္)

11. မင္းဆက္(၁၁) သူရဲ အမတ္ (၃) (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၆၁-ႏွစ္)

12. မင္းဆက္(၁၂) သာရမြန္ (သည္တန္မင္းသား) (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၁၆-ႏွစ္)

13. မင္းဆက္(၁၃) သိုက္တိုင္မင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၃၈-ႏွစ္)

14. မင္းဆက္(၁၄) ေသဥ္လည္ေၾကာင္ငယ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၄၅-ႏွစ္)

15. မင္းဆက္(၁၅) ေသဥ္လည္ပိုက္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၅၄-ႏွစ္)

16. မင္းဆက္(၁၆) ခန္းေလာင္း (ခဲေလာင္းမင္း) (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၆၉-ႏွစ္)

17. မင္းဆက္(၁၇) ခန္းတက္ (ခဲလတ္) (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၇၉-ႏွစ္) မွန္နန္းရာဇ၀င္၌ (ခန္းလတ္)

18. မင္းဆက္(၁၈) ထြန္တိုက္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၉၁-ႏွစ္)

19. မင္းဆက္(၁၉) ထြန္ပစ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၀၃-ႏွစ္)

20. မင္းဆက္(၂၀) ထြန္ခ်စ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၂၀-ႏွစ္)

21. မင္းဆက္(၂၁) ပုပၸါးေစာရဟန္းမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၃၅-ႏွစ္) (သကၠရာဇ္ၿဖိဳ)

22. မင္းဆက္(၂၂) ေရႊအုန္းသီး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂)

23. မင္းဆက္(၂၃) ပိတ္သံု (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၄)

24. မင္းဆက္(၂၄) ပိတ္ေတာင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၂)

25. မင္းဆက္(၂၅) ေစာေခြး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၇၂)

26. မင္းဆက္(၂၆) ျမင္းေကၽြး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၇၈)

27. မင္းဆက္(၂၇) သိန္ခဲ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၈၈) မွန္နန္းရာဇ၀င္၌ (သိခၤ)

28. မင္းဆက္(၂၈) သိန္ခြန္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၉၆) မွန္နန္းရာဇ၀င္၌ (သိန္းစြန္)

29. မင္းဆက္(၂၉) ေရႊေလာင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၀၆)

30. မင္းဆက္(၃၀) ထြန္တြင္းမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၁၅)

31. မင္းဆက္(၃၁) ေရႊေမွာက္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၂၄)

32. မင္းဆက္(၃၂) ထြန္လတ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၄၇) မွန္နန္းရာဇ၀င္၌ (မြန္လတ္)

33. မင္းဆက္(၃၃) ေစာခင္ႏွစ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၆၄)

34. မင္းဆက္(၃၄) ခဲလူးမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၉၁)

35. မင္းဆက္(၃၅) ပ်ဥ္းျပားမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၀၈) (ပုဂံတည္)

36. မင္းဆက္(၃၆) တန္နက္မင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၂၀)

37. မင္းဆက္(၃၇) စေလငေခြး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၃၈) (မင္းေခြးေခ်း)

38. မင္းဆက္(၃၈) သိန္းခိုမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၆၃)

39. မင္းဆက္(၃၉) ေတာင္သူႀကီးမင္း (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၂၇၉) (ေညာင္ဦး ေစာရဟန္းမင္း)

40. မင္းဆက္(၄၀) ကြမ္းေဆာ္ေၾကာင္ျဖဴ (ေကာဇာ ၃၁၂)

41. မင္းဆက္(၄၁) က်ဥ္စိုး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၃၃)

42. မင္းဆက္(၄၂) စုကၠေတး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၃၉)

43. မင္းဆက္(၄၃) အေနာ္ရထာ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၆၄) (အေနာ္ရထာေစာ)

44. မင္းဆက္(၄၄) ေစာလူး (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၃၉၇)

45. မင္းဆက္(၄၅) က်န္စစ္သား (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၂၃) (ထီးလႈိင္ရွင္) တ႐ုတ္ျပည္ကို သံေစလႊတ္ပါသည္။

46. မင္းဆက္(၄၆) အေလာင္းစည္သူ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၄၅၀)

47. မင္းဆက္(၄၇) မင္းရွင္ေစာ <ထီးနန္းမရ>

48. မင္းဆက္(၄၈) နရသူ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၂၀) (ကုလားက်မင္း)

49. မင္းဆက္(၄၉) နရသိခၤ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၂၃) (မင္းယဥ္နရသိခၤ)

50. မင္းဆက္(၅၀) နရပတိစည္သူ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၂၆)

51. မင္းဆက္(၅၁) ေဇယ်သိခၤ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၅၉) (ထီးလိုမင္းလို)

52. မင္းဆက္(၅၂) က်စြာ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၈၁) (ဓမၼရာဇာဘြဲ႔ခံ)

53. မင္းဆက္(၅၃)ဥဇနာ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၅၉၇) (ပုသိမ္စား)

54. မင္းဆက္(၅၄)သီဟသူ (ျပည္စား) <ထီးနန္းမရ>

55. မင္းဆက္(၅၅)နရသီဟပေတ့ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၆၀၂) (မင္းေခြးေခ်း၊တရုတ္ေျပးမင္း)မြန္ဂိုတာတာမ်ား ပုဂံကို၀င္ေရာက္တိုက္ခိုက္သည္။

56. မင္းဆက္(၅၆)ေက်ာ္စြာ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၂၈၇-ႏွစ္)(၆၄၆) (ဓမၼရာဇာ)

57. မင္းဆက္(၅၇)ေစာနစ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၃၀၀-ႏွစ္)(၆၆၂)

58. မင္းဆက္(၅၈)ေစာမြန္နစ္ (ေကာဇာ သကၠရာဇ္ ၁၃၃၁-ႏွစ္)(၆၈၄)

သို႔ေသာ္ မြန္ဂိုတို႔၏ တိုက္ခိုက္မႈေၾကာင့္ ပုဂံပ်က္ဆီးျပီးေနာက္ နန္းတက္ၾကသည့္ ပုဂံမင္းဆက္၏ ေနာက္ဆံုးမင္းမ်ားမွာ အမည္ခံမွ်သာျဖစ္ၾကၿပီး အမွန္တကယ္ တန္ခိုးထြားသူမ်ားမွ ရွမ္းညီေနာင္သံုးဦးျဖစ္သည္။

ကုန္ေဘာင္ေခတ္က မင္းဆက္မ်ား

အေလာင္းမင္းတရား

ေနာင္ေတာ္ၾကီးမင္း

ေျမဒူးမင္း

စဥ္႕ကူးမင္း

ေဖာင္းကားစားေမာင္ေမာင္

ဘိုးေတာ္ဘုရား

ဘၾကီးေတာ္ (စစ္ကိုင္းမင္း)

သာယာ၀တီမင္း

ပုဂံမင္း

မင္းတုန္းမင္း

သီေပါမင္း

အေလာင္းမင္းတရား

အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ တတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး (ကုန္းေဘာင္ေခတ္)ကို ထူေထာင္ခဲ့သူ၊ အမ်ိဳးသား စည္းလံုးညီညႊတ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္၍ ကဗ်ာစာေပမ်ားကို ခ်ီးေျမွာက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့စစ္အင္အားႏွင့္ တန္ခိုးၾသဇာ ျပန္လည္ႀကီးမားလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

အဂၤလိပ္မ်ား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေသာ အေလာင္းဘုရားေခတ္

အေလာင္းမင္းတရား(ေခၚ)အေလာင္းဘုရား(၁၇၁၄ - ၁၃ ဧၿပီ ၁၇၆၀) ၏ အမည္ရင္းမွာ ဦးေအာင္ေဇယ်ျဖစ္သည္။ ထီးနန္းမစိုးစံခင္ အခ်ိန္က မုဆိုးဖိုရြာ၏ ရြာသူႀကီးျဖစ္ၿပီး ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကိုထူေထာင္သူ ပထမဆုံးမင္းျဖစ္သည္။ အင္း၀ကို ဗဟိုျပဳကာ ထီးနန္းစိုးစံေနၾကသည္ ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္သည္ ေနာက္ဆံုးတြင္ ေအာက္အရပ္မွ ဗညားဒလ ဦးေဆာင္သည့္ မြန္တို႔ ဟံသာ၀တီမွ ပုန္ကန္မႈကို မဟန္႔တားႏိုင္ေတာ့ပဲ ျပိဳလဲခဲ့ျပီး အင္း၀မွာလည္း မြန္စစ္သူၾကီး ဒလပန္း ကသိမ္းပိုက္ကာ အနီးအပါးမွ ျမန္မာတို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ မႏၲေလးအနီးတ၀ုိက္တြင္ လည္း ေကြ႔ရွမ္း ဂုဏၰအိမ္ ဦးေဆာင္သည့္ အုပ္စုတစ္ခုကလည္း တစ္ထီးတစ္နန္းထူေထာင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ မုဆိုးဖိုရြာမွ ရြာသူၾကီး ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ အနီးအပါးမွ ေက်းရြာမ်ားကို စုစည္းကာ မြန္၊ေကြ႔ရွမ္းတို႔ ႏွင့္သာမက ျပိဳင္ဖက္သူ ဦးခ်စ္ညိဳ ႏွင့္ပါအျပိဳင္ စစ္ျပဳေတာ့သည္။ ႏွိမ္ႏွင္းရန္ လာသည့္ မြန္စစ္သူၾကီး ဒလပန္း၏ တပ္မ်ားမွာ မုဆိုးဖိုရြာကို ၀န္းရံလုပ္ၾကံေသာ္လည္း အေရွ႕ဖက္နယ္စပ္ကို ယိုးဒယားတို႔ လာေရာက္က်ဴးေက်ာ္သည္ကို တိုက္ခိုက္ရန္ ဟံသာ၀တီသို႔တပ္ေခါက္ျပန္သျဖင့္ ဦးေအာင္ေဇယ်အတြက္ ၾကီးမားသည့္ အခြင့္အလမ္းျဖစ္ေစခဲ့ျပီး တိုက္ပြဲမ်ားကို ဆက္တိုက္ဆင္ႏြဲကာ ေနာက္ဆံုး ဟံသာ၀တီကိုပါ လက္ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။

ထိုသို႔ျဖင့္ အေလာင္းမင္းတရားသည္ ေရႊ႕ဘိုၿမိဳ႕မွအစျပဳၿပီး ျမန္မာတစ္နိုင္ငံလုံး သိမ္းပိုက္မင္းျပဳခဲ့သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ အယုဒၶယကို ခ်ီတက္သိမ္းယူေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ဘဲ အျပန္ခရီးတြင္ နက္ရြာစံကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ အေလာင္းမင္းတရားကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သားေတာ္ႀကီး ေနာင္ေတာ္ႀကီးမင္းက ထီးနန္းအရိုက္အရာကို ဆက္ခံခဲ့သည္။

ပြဲဦးတိုက္ပြဲ

အေလာင္းမင္းတရားသည္ တပ္အား၊တပ္မေတာ္အင္အား အားျပည့္စံုခ်ိန္ေရာက္ေသာအခါ မိိမိ၏ အသင္းအပင္းမ်ားကို ေခၚယူျပီး ႏုိင္ငံေတာ္ထူေထာင္ရန္ တုိင္ပင္ေတာ္မူသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ မြန္တပ္မ်ား မုဆိုးဘုိ ကို ၀န္းရံလာသည္။ ထိုအခါ အေလာင္းမင္းတရားမွ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ ႏွင့္ အသင္းအပင္းမ်ားကို ေခၚယူ ျပီး ခုခံ ရန္တုိင္ပင္ေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရား၏ လက္ရုံးေတာ္ တစ္ဦးျဖစ္ေသာ သီရီေရႊေတာင္က "ယခုမုဆိုးဘုိျမိဳ႔ကို သူတို႔ ၀န္းရံလာသည္ မွာ ရွမ္း၊ျမန္မာ လူအေရာေရာ ျဖစ္သည္။ ရွမ္းႏွင့္ျမန္မာတို႔မွာ မြန္တုိ႔ဘက္မွ ၾကိဳးၾကိဳးပမ္းပမ္း အမူထမ္းၾကမည္ မဟုတ္။ မြန္တို႔လည္း စစ္တိုက္ရဖန္မ်ားျပီး အင္အား ကုန္ခန္းေနၾကေလျပီ။

ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ အရွင့္အေရး ကိုယ့္အေရး ျဖစ္ အေရးေတာ္ပံုေအာင္ျမင္သည္ အထိၾကီဳးပမ္းတိုက္သြားၾကမည့္ သူမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။" ဟုေလွ်ာက္တင္ေလသည္။ မွ်းမတ္ အေပါင္းတုိ႔လည္း မိမိ ထင္ျမင္ရာကို ေလွ်ာက္တင္ၾကျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ အေလာင္းမင္းတရားမွ " မြန္တို႔ဗိုလ္ေျခအင္အား မ်ားေသာ္လည္း စြန္႔စားလုပ္ၾကံရည္ ငါတုိ႔ကို မတန္ရာ။တစ္ခ်င္တစ္ေရြးမွ် စိန္စစ္ေက်ာက္ကို ေျမလံုးေတာင္ ရွိလင့္ကစား ေၾကမြပ်က္စီး ေအာင္ မစြမ္းရာသကဲ့သို႔ ငါတုိ႔တပ္ကို သင္းတုိ႔ဖ်က္ႏုိင္မည္ေလာ၊ ငါတုိ႔တြင္ မ်ိဳးရိကၡာ အျပည့္အစံုရွိသည္။ သင္းတို႔ စစ္ေညာင္းျပီး ရိကၡာလည္း ျပတ္ေစဦး၊ ေရမိုးလည္း ငတ္ေစဦး၊ စစ္တုိ႔၏ သေဘာသည္ ပြဲဦးအစ ပြဲလမ္းမရလွ်င္ အားေပ်ာ့သည္။ သို႔ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ၾကံၾကံခံေလ၊ သင္းတုိ႔ စစ္ႏြမ္းသည့္ကာလ ငါကိုယ္တုိင္ထြက္ျပီး တစ္ဟုန္တည္း တုိက္ေတာ္မူမည္" ဟုမိန္႔ေတာ္မူေလ၏။ အေလာင္းမင္းတရား ၏တုိက္မိန္႔ကိုရျပီးေသာ္ ဗိုလ္မွ်ဳးတုိ႔လည္း မိမိတုိ႔တပ္ကို ျပင္ဆင္ေလ၏။ ေနာက္လုိက္ တပ္သားတုိ႔သည္ အေျမာက္၊စိန္ေျပာင္း၊ တုိ႔ကို လွည္းေပၚတင္လ်က္ အသင့္အေနထားရွိျပီးေသာ္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ ျပင္းထန္စြာတုိက္ၾကေလ၏။ ရန္သူဘက္ကလည္း စိန္ေျပာင္းအေျမွာက္မ်ားျဖင့္ အဆက္မျပတ္ပစ္ခတ္ ရာ ေလာကတစ္ခုလံုး အေျမွာက္သံမ်ားျဖင့္ဆူညံ့ေနေလ၏။ ေလးငါးရက္ဆက္ျပီး ရန္သူမြန္မ်ားက မုဆိုးဘုိရႊာထဲသို႔ ၀င္ရန္ မရေသာေၾကာင့္ အမာခံ တပ္သား ၁၅၀၀ ျဖင့္ ခံတပ္ျမိဳ႔ ဖ်က္ရန္ၾကိဳးစားေသာ္လည္း မုဆိုးဘုိတပ္သား တို႔က အျပင္းခုခံေသာေၾကာင့္ မ၀င္ႏုိင္ပဲ ရွိေနၾကသည္။ ညသန္းေခါင္ယံ ၀င္ရန္ၾကိဳးစားေသာ္လည္း ႏုိးၾကားတက္ၾကြေသာ မုဆိုးဘုိသား တုိ႔ကို မေက်ာ္ႏုိင္ပဲရွိေနရာ ရန္သူတပ္သားမ်ားစြာ က်ရွံးေလ၏။ ထုိအခါရန္သူ တုိ႔မွာ ခံတပ္ျမိဳ႔သို႔ မကပ္ေတာ့ပဲ အေ၀းမွ တပ္စြဲကာေနေလသည္။ ထုိအခါအေလာင္းမင္းတရားက ျမိဳ႔ျပင္ထြက္တိုက္ရန္ တုိင္ပင္ကာ တပ္၄၅တပ္ဖြဲ႔စည္း ျပီး အသင့္ရွိေနေလ၏။ ၄၅ တပ္ဟု ဆိုေသာ္လည္း တပ္အင္အား မွာ ရန္သူႏွင့္အလြန္ကာျခားလွေပသည္။ ၁၁၁၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ ေသာၾကာေန႔ မြန္းတည့္ ခ်ိန္တြင္ အေလာင္းမင္းတရားၾကီး ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ေအာင္တံခြန္ လႊင့္လ်က္ သားေတာ္ႏွစ္ပါး၊ ျမင္းတပ္ ဆင္တပ္ မ်ားျခံရံလ်က္ ေရႊထီးမိုးကာ ထြက္ေတာ္မူသည္။ ထုိစဥ္ အေလာင္းမင္းတရား ကိုယ္ေတာ္တိုင္ လည္းလက္သံုးေတာ္ဓားကို ဆြဲထုတ္လ်က္ တစ္ျပိင္နက္တုိက္ရန္ အမိန္႔ေပးေတာ္မူေလ၏။ ဤသို႔ မိမိဘက္ အျပင္းအထန္ တုိက္ေလေသာ္ ရန္သူတပ္မ်ား ပ်က္ေလသည္။

ေနာက္ဆံုးတိုက္ပြဲ

အေလာင္းမင္းတရား သည္ မြန္တုိ႔၏ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ရတနာသိခၤသို႔ ျပန္လည္ ခ်ီတက္လာသည္။ အေၾကာင္းမွာ မဏိပူရ ကသည္းမ်ား အႏၱရာယ္ျပဳသည္ကို ႏွိမ္ႏွင္းရန္ျဖစ္သည္။ ပဲခူးျမိဳ႔ကို တုိက္ခတ္စဥ္ မြန္စစ္သူၾကီး တလပန္းသည္ လြတ္ေျမာက္ ထြက္ေျပးကာ သံလ်င္ျမိဳ႔တြင္ အခိုင္အမာ ခုခံေနသည္။ ျမန္မာတုိ႔က သံလ်င္ကို တုိက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျပန္ေသာ္ တလပန္းသည္ ျပင္သစ္သေဘၤာျဖင့္ အိႏၵိယျပည္ ရွိ ျပင္သစ္ စခန္းသို႔ ထြက္ခြာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မုန္တုိင္းေႀကာင့္ ထုိသေဘၤာသည္ တနသၤာရီ ကမ္းရုိးတန္းရွိ ျမိတ္ျမိဳ႔ တြင္ ဆိုက္ကပ္ ခိုလူံေနခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ တနသၤာရီသည္ ယိုးဒယား တို႔ သိမ္းပိုက္ထားရာ ျမန္မာတုိ႔မွ တလပန္းအား ေသာင္းက်န္းသူအျဖစ္ ဖမ္းဆီးေပးရန္ အေႀကာင္း ၾကား ထားသည္။သို႔ေသာ္ ယိုးဒယားဘုရင္ခံက ပင္လယ္၌ဒုကၡ ေရာက္ ခိုလူံ၀င္လာေသာ လူသာရွိသည္ တလပန္းဆိုသူ မရွိဟုု ျပန္လည္ အေႀကာင္းၾကားခဲ့သည္။ ထုိျပန္ၾကားခ်က္ ကို အေလာင္းမင္းတရားလံုး၀ ႏွစ္ျမိဳ႔ျခင္းမရွိ။ သို႔ေသာ္ အခြင့္မသာ သျဖင့္ ယိုးဒယားတုိ႔၏ ရုိင္းျပမူကို သည္းခံ ေနေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရာသည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ တြင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ သို႔ျပန္လည္ေရာက္ ရွိရာ ေရႊတိဂံုဘုရားပြဲေတာ္ကို စည္းကားစြာက်င္းပေလသည္။ ထုိေနာက္ သားေတာ္ ေမာင္ရြ(ေနာင္တြင္ ေျမဒူးမင္း) ႏွင့္ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာ( ဦးတြန္) အား လူ ၈၀၀၀ တပ္ဖြဲ႔ကာ ထား၀ယ္ျမိဳ႔ကို သိမ္း ပိုက္ရန္ေစလႊတ္ လိုက္သည္။ ထား၀ယ္နယ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ရွိေသာ ကုန္သည္တုိ႔သည္ ျမိတ္ျမိဳ႔သို႔ထြက္ ေျပးၾကသည္။ သားေတာ္ေမာင္ရြကလည္း ခမည္းေတာ္အား ျမိတ္ျမိဳ႔ရွိ ရန္သူအင္အား မွာ မမ်ားလွေႀကာင္း ေလွ်ာက္ထားရာ မင္းၾကီးမွ တနသၤာရီ ႏွင့္ ျမိတ္ျမိဳ႔ တုိ႔ကို သိမ္းပိုက္ရန္ အမိန္႔ေပးလုိက္သည္။ ယိုးဒယားတုိ႔ စစ္တုိက္ရည္ ညံ့ေၾကာင္း ျမန္မာတုိ႔သိေသာ အခါ ယိုးဒယား ျပည္တြင္း နယ္စပ္အထိ လုိက္တုိက္ရာ နယ္စပ္ျမိဳ႔ မ်ားကိုပင္ ျမန္မာတုိ႔သိမ္းပိုက္လုိက္မိသည္။ ယိုးဒယား ဘက္မွလည္း တပ္မေတာ္မ်ားေစလႊတ္ရာ သို႔ေသာ္ ျမန္မာ တပ္မ်ားကို မတုိက္ခိုက္ႏုိင္ပဲ ဆုတ္သြားရသည္။ ထိုအခ်ိန္ အေလာင္းမင္းတရားကိုယ္ေတာ္တုိင္လည္း ျမိတ္သို႔ ေရာက္လာရာ ယိုးဒယားတုိ႔ ျမိဳ႔ေတာ္ အထိ သိိမ္းပိုက္ရန္ ဆံုးျဖတ္လုိက္သည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ တနသၤာရီ တြင္ တပ္မေတာ္ကို ျပန္လည္ ဖြဲ႔စည္းကာ ဆင္ကြန္းစစ္ေႀကာင္းမွ ေရွ့ေဆာင္ ခ်ီတက္ေတာ္မူသည္။ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာ ၏ တပ္မ်ားသည္ ရပ္ဗူရီျမိဳ႔သို႔ ဦးစြာေရာက္သည္ ႏွင့္ တုိက္ပြဲျဖစ္ပြားသည္။ ယိုးဒယား ဘက္မွလည္း ရဲရင့္စြာ တုိက္ခိုက္ေသာ္လည္း ျမန္မာတုိ႔ကို မႏုိင္ပဲရွိေနသည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ အယုဒၶယ ျမိဳ႔ေတာ္ အထိ တပ္မ်ားကိုဆုတ္ခြာသြားရသည္။ အယုဒၶယ ျမိဳ႔ေတာ္သည္ ျမစ္ဆံုတြင္တည္ ရွိသျဖင့္ ျမစ္မ်ားက ၿမိဳ႔ေတာ္ကုိ က်ံဳးသဖြယ္ ၀န္းရံေနသည္။ျမန္မာတုိ႔က ထိုျမစ္မ်ားကို ကူးျပီးခံတပ္မ်ားကို တုိက္ခိုက္ရသည္။မင္းတရားၾကီးက တာတုိက္လင္ ကြင္းျပင္ၾကီးကို သိမ္းပိုက္လုိက္သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ယိုးဒယားၿမိဳ႕အတြင္းရွိ တရုတ္မ်ားက တပ္ ၂၂၀၀ ဖြဲ႔ကာ ျမန္မာတုိ႔ကို ထြက္တုိက္ေလသည္။ ျမန္မာတို႔က ျပန္တိုက္ေလေသာ္ တရုတ္တပ္မ်ားမွာ မခံႏုိင္ပဲ တပ္ပ်က္ရေလသည္။ ျမန္မာတုိ႔သည္ ယိုးဒယား တုိ႔ကို ၀န္းရံ ေနစဥ္ ေန႔ေရာညပါ အေျမာက္ျဖင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္း သုိ႔ ပစ္သြင္းေလသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာတို႔မွာ ရုတ္တရုတ္တပ္မ်ားကို ျပန္စုကာ ဆုက္ခြာေလသည္။ အမွန္မွာ အေလာင္းမင္းတရားးၾကီးေနမေကာင္းေသာေၾကာင့္တပ္ဆုတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤသည္ကို ယိုးဒယား တို႔က ျမန္မာတုိ႔ေၾကာက္၍ ေျပးျပီဟုဆိုကာ ေနာက္မွ လုိက္တုိက္ေသာ္ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာက ျပန္လည္ တုိက္ထုတ္သျဖင့္ ယိုးဒယားတုိ႔ တပ္ပ်က္ျပန္သည္။ ထုိစဥ္ အေလာင္းမင္းတရား မွာ မုတၱမ အနီးရွိ ကင္းရြာအေရာက္တြင္ နတ္ရြာလားေတာ္မူသည္။ သို႔ေသာ္မွဴးးမတ္တုိ႔က မင္းၾကီးနတ္ရြာလားသည္ကို မေၾကညာပဲ ေနျပည္ေတာ္သို႔ လူယံုကို ေစလႊတ္လ်က္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား သားေတာ္ၾကီးအား နန္းေတာ္ကို ထိန္းသိမ္းထားေစလ်က္ ရန္ကုန္ေရာက္မွ နတ္ရြာလား ေၾကာင္း ေၾကညာသည္။ ေနာင္ေတာ္ၾကီးလည္း ၁၁၂၂ ခုႏွစ္ နယုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၉ ရက္ေန႔တြင္ နန္းတက္ေတာ္ မူေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရား နတ္ရြာလား ျပီး ဟု ယိုးဒယား တုိ႔ကို ေနာက္ေႀကာင္းမွ ေနၿပီး ျဖည္းျဖည္း တုိက္ေနေသာ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာၾကားေသာ္သည္ ျမန္မာျပည္၀င္သည္ႏွင့္ ေနျပည္ေတာ္သို႔ မ၀င္ပဲ အင္း၀ သို႔ခ်ီတက္ ကာ သိမ္းပိုက္ လ်က္ေနေလသည္။ ထုိအခါ ေနာင္ေတာ္ၾကီးသည္ မိမိ နန္းတက္သည္ ႏွင့္ ႏုိင္ငံတစ္၀န္းတြင္ ပုန္ကန္မူမ်ားလည္း မ်ားလာသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာင္ေတာ္ၾကီးသည္ ပုန္ကုန္သူမ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာ ႏွိမ္နင္းႏုိင္ခဲ့ သည္။

တပင္ေရႊထီး

ေနာက္ခံသမိုင္းေၾကာင္းနွင့္ေမြးဖြားျခင္း

အင္းဝ-ဟံသာ၀တီ ႏွစ္ ၄၀ စစ္ပြဲအပါအဝင္ ေနာက္ဆက္တြဲအျဖစ္ ႏွစ္ဖက္နန္းတက္သည့္မင္းမ်ား မွာစစ္ကို လိုလိုလားလားပင္ ဆက္လက္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသျဖင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္ဝန္းလံုးတြင္ ျငိမ္သက္မႈမရွိခဲ့သည္မွာ ၾကာလာသည့္နည္းတူပင္ ႏွစ္ဖက္ေသာ မင္းဧကရာဇ္တို႕၏ ဗဟိုအာဏာမွာလည္း တစ္စစ အားနည္းကာ လက္ေအာက္ခံပေဒသရာဇ္မ်ားက ေလးစားမႈ မရွိၾကေတာ့ဘဲျဖစ္ခဲ့ရသည္။ ဟံသာဝတီ(မြန္)တို႕၏ ေဒသအတြင္းတြင္မူ ထူးျခားစြာ တိိုးတက္လာသည့္ ပေဒသရာဇ္ဟု မရွိခဲ့ေသာ္လည္း အင္းဝပိုင္နက္အတြင္းတြင္မူ အင္းဝနန္းတြင္း ဘုရင္ျဖစ္သူ ေရႊနန္းေက်ာ့ရွင္နရပတိ အားနည္းလာျခင္း၊ ေျမာက္ဖက္မွ ရွမ္းေစာ္ဘြား(မိုးညွင္းစလံု)တို႕မျငိမ္မသက္ျဖင့္ အင္အားၾကီးလာျခင္းတို႕ေၾကာင့္ သေရေခတၱရာ(ျပည္)၊ ေတာင္တြင္းၾကီး ႏွင့္ ေကတုမတီ(ေတာင္ငူ)တို႕မွ ပေဒသရာဇ္တို႕မွာ အင္းဝ၏ ဗဟိုအာဏာစက္ကို အတိအလင္းပင္ ေထာက္ခံမႈမရွိၾကေတာ့ဘဲ သီးသန္႕ထီးနန္းျပိဳင္အျဖစ္စိုးစံလာခဲ့ၾကသည္။ ထိုသို႕ေသာ ထီးနန္းျပိဳင္မ်ားအတြင္းတြင္ ေကတုမတီေတာင္ငူမွ မဟာသီရိေဇယ်သူရဘြဲ႕ခံ မင္းၾကီးညိဳမွာ အင္အားအၾကီးဆံုးျဖစ္ကာ အင္းဝႏွင့္ ဟံသာဝတီႏွစ္ဖက္လံုးကို ျခိမ္းေျခာက္ႏိုင္သည္။ သို႕ေသာ္ နန္းလ်ာျဖစ္မည့္ သားေတာ္ မထြန္းကားႏိုင္ျဖစ္ေနခ်ိန္တြင္ ဆင္အံုကန္ ဆည္ဖို႕ရာမွွ ေကာက္ယူလာသည့္ ၀ါးႏြယ္ကုန္းေက်းရြာမွ သူၾကီးသမီး ခင္ဦးသည္ သားေတာ္ တပင္ေရႊထီးကို ဖြားျမင္လာခဲ့သည္။ ျမန္မာမူတြင္ အေထြအထူးေသာ နိမိတ္လကၡာမ်ားေမြးဖြားခ်ိန္တြင္ ေပၚထြက္လာသည္ဟု ဆိုခဲ့ၾကသည့္အျပင္၊ ထိုင္းမူတြင္လည္း ေမြးဖြားရာ၌ လွ်ာေပၚတြင္ မဲနက္သည့္ အစက္လကၡဏာမ်ား ပါလာသည့္အတြက္ လွ်ာနက္မင္း ဟုပင္ ေခၚတြင္ မွတ္တမ္းျပဳခဲ့ၾကသည္။ ေမြးဖြားလာရာ ဦးထိပ္တြင္ ခမည္းေတာ္ မင္းၾကီးညိဳကဲ့သို႕ပင္ ေရႊေရာင္ေတာက္လက္သည့္ ဆံမွ်င္တစ္ေခ်ာင္း ပါလာသည့္အတြက္ မင္းၾကီးညိဳက အေထြအထူး ေဗဒင္က်မ္းဂန္လာတို႕ျဖင့္ အမည္မေပးေတာ့ဘဲ တပင္ေရႊထီးဟု ကိုယ္ေတာ္တိုင္ အမည္ေပးေခၚေဝၚေစခဲ့သည္။

နန္းတက္ျခင္း

မဟာသီရိေဇယ်သူရမင္းၾကီးညိဳမွာ သက္ေတာ္၇၂ ႏွစ္၊ နန္းသက္ ၄၆ ႏွစ္ သကၠရာဇ္ ၈၇၉၊ နတ္ေတာ္လဆန္း ၅ ရက္၊ ၾကာသာပေတးေန႔ ညဦးခ်ိန္တြင္ ရုတ္တရက္နာဖ်ားကာ နတ္ရြာစံေလသည္။ ထိုသို႕ မင္းၾကီးညိဳနတ္ရြာစံလွ်င္ ခ်က္ခ်င္းပင္ ေန႕မကူးေစေတာ့ဘဲ ထိုည တစ္ခ်က္တီးအခ်ိန္တြင္ အသက္ ၁၄ ႏွစ္သာရွိေသးသည့္ တစ္ဦးတည္းေသာသားေတာ္ တပင္ေရႊထီးကို နန္းထက္သို႕တင္ၾကေလသည္။ ထိုသို႕ နန္းတက္ရာတြင္ ရာဇဘိေသက ခံျခင္းမ်ိဳးမဟုတ္ဘဲ နန္းသိမ္းပြဲအျဖစ္သာက်င္းပခဲ့ျခင္းျဖစ္ျပီး အစစ္အမွန္ ဘိသိက္ခံကာ နန္းတက္ျခင္းကို ဟံသာဝတီအားသိမ္းပိုက္ေလျပီးမွ ျပဳလုပ္ခဲ့သည္။ ထိုသို႕အသက္ငယ္ရြယ္လွသည့္သူ စိုးစံေသာ္လည္း အျခားေသာ မင္းမ်ားက လာေရာက္ ရန္စစ္ျပဳျခင္း မရွိခဲ့သည္ကို ၾကည့္ျခင္းျဖင့္ ေတာင္ငူ၏ အင္အားၾကီးပံုကိုခန္႕မွန္းႏိုင္ပါသည္။

နန္းတက္သည္ႏွင့္ တစ္ျပိဳင္နက္ပင္ မိမိကို နန္းရံေစမည့္ မႈးမတ္မ်ားကို ဘြဲ႕ထူးမ်ား၊ စည္းစိမ္မ်ား ေပးျခင္းျပဳလုပ္ေလသည္။ အထိန္းေတာ္လည္းျဖစ္၊ ဖခင္၏ ျပည္ေထာင္ဖက္လည္းျဖစ္သည့္ မင္းၾကီးေဆြ (ဘုရင့္ေနာင္၏ ဖခင္)ကို မင္းရဲသိခၤသူ၊ ရွင္နီတာကို သတိုးဓမၼရာဇာ၊ ရွင္သီဟကို စည္သူေက်ာ္ထင္၊ ရွင္နတ္ေတာ္ကို ဘယနန္သူ အစရွိသည့္ဘြဲ႕မ်ား ေပးျပီး မိမိႏွင့္ ႏို႕စို႕ဖက္ျဖစ္သူ၊ ညီအစ္ကိုအရင္းမွ်ခ်စ္ခင္သူ၊ မိမိ၏ အစ္မေတာ္ သခင္ၾကီးနွင့္ရည္ငံေနသူ ရွင္ရဲထြတ္အား ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာ ဟူသည့္ဘြဲ႕ကိုေပးကာ အစ္မေတာ္ သခင္ၾကီးႏွင့္ လက္ဆက္ေပးေလသည္။ (အမွန္လည္း ညီေနာင္အရင္းကဲ့သို႕ ခ်စ္ၾကည္ၾကသည္။ ေနာင္တစ္ပင္ေရႊထီးလြန္ျပီး ဘုရင့္ေနာင္နန္းတက္ျပီးရာတြင္ မၾကာခဏပင္ ညီေတာ္ မင္းတရား၊ ညီေတာ္မင္းတရား ဟုေျပာၾကားေလ့ရွိသည္။) ထို႕အတူ ရွင္ရဲထြတ္၏ညီမ ခင္ဘုန္းစိုး ႏွင့္ ရွင္နီတာ၏သမီး ခင္ျမတ္တို႕ကို မိဖုရားအျဖစ္ ေကာက္ယူကာ လက္၀ဲလက္ယာ ေျမွာက္စားေလသည္။ သို႕ေသာ္ ဘိသိက္မခံ၊နန္းမတက္ဘဲ ေနသကဲ့သို႕ပင္ မည္သူ႕ကိုမွ် မိဖုရားၾကီးအရာ မေျမွာက္ဘဲေနခဲ့သည္မွာ တစ္သက္လံုးပင္ျဖစ္ကာ ၄င္းမွာ တစ္ပင္ေရႊထီး၏ ထူးျခားခ်က္ျဖစ္သည္။

နားထြင္းမဂၤလာျပဳျခင္း

နန္းတက္ျပီး ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္အၾကာ၊ အသက္ ၁၇ ႏွစ္အရြယ္ေရာက္လွ်င္ တပင္ေရႊထီးမွာ နားထြင္းျခင္း၊ေသွ်ာင္ထံုးျခင္း အမႈတို႕ကို ျပဳခ်ိန္ေရာက္လာခဲ့သည္။ထိုသို႕ေသာအခ်ိန္တြင္ တပင္ေရႊထီးမွာ ထူးဆန္းေသာ အၾကံတို႕ျဖစ္လာသည္။ အျခားမဟုတ္၊ ရန္သူဟံသာဝတီ မင္း သုရွင္တကာရြတ္ပိ၏ ပိုင္နတ္ေနျပည္ေတာ္အနီးတြင္ရွိသည့္ ေရႊေမာေဓာ ဘုရားရင္ျပင္တြင္ ထိုနားထြင္းျခင္း၊ ေသွ်ာင္ထံုးျခင္း တို႕ကို ျပဳလုပ္လိုျခင္းျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕ေသာမွဴးမတ္တို႕က အလြန္ရန္မ်ားလွသည္ေၾကာင့္ မလိုအပ္ပဲ မစြန္႕စားရန္ ေလွ်ာက္တင္ေသာ္လည္း၊ ေယာက္ဖေတာ္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာက ဆႏၵရွိလွ်င္ သြားေရာက္ႏိုင္ရန္ ေထာက္ခံျပီး၊ ရဲရင့္သန္မာသည့္ သူရဲေကာင္းမ်ား ျခံရံလ်က္ သြားသင့္ေၾကာင္းေလွ်ာက္ရာ လက္ခံျပီး သူရဲေကာင္းေရြးေစသည္။ သူရဲေကာင္းေရြးပံုမွာ လက္မကို ေထာင္ေစလ်က္ လက္သည္းၾကားတြင္ အပ္စိုက္ျပီး တူႏွင့္ထုေစသည္။ လက္မတြန္႕သူ၊ မ်က္ႏွာမပ်က္သူကိုသာ ေရြးခ်ယ္သည္။ ထိုသို႕စမ္းသပ္ရာတြင္ တပင္ေရႊထီး၏ သူရဲေကာင္း ဗလရဲထင္မွာ မ်က္ႏွာပ်က္၊ လက္တြန္႕သျဖင့္ အေရြးမခံရပဲ ရွက္လွရာ ဗိုက္ကို ကိုယ္တိုင္ခြဲသည္။ ေနာက္ အူစကိုဆြဲထုတ္ျပီး ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာ လက္သို႕ေပးကာ ေျပးရာ အူဆံုုးလွ်င္ေသေလသည္။ထိုအရာကိုျမင္ျပီး တပင္ေရႊထီးခ်သည့္ မွတ္ခ်က္မွာ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္သည့္ စကားပင္။ “ငါ့ကြၽန္ ဗလရဲထင္မွာ မိုက္ကားမိုက္၏။သို႕ေသာ္သတိၱမူမရွိ..။” ဟုျဖစ္ေလသည္။ ထိုသို႕ျဖင့္ လက္ေရြးစင္ သူရဲ ၅၀၀ ရလွ်င္ ရန္သူနယ္ေျမအတြင္းရွိ ေရႊေမာေဓာဘုရားသို႕သြားေရာက္ကာ နားထြင္းျခင္းအမႈကို ရဲ၀့ံစြာျပဳေလသည္။ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာ ဦးေဆာင္သည့္ အမတ္ေလးက်ိပ္ႏွင့္ သူရဲ ၅၀၀ ကေစတီေတာ္ ေအာက္တြင္ေစာင့္ၾကပ္ျပီး ပုဏၰား ရွစ္ဦးက ရင္ျပင္ေပၚတြင္တပင္ေရႊထီး ကို နားထြင္း၊ ေသွ်ာင္ထံုးျခင္းတို႕ကို ျပဳလုပ္ေပးေလသည္။ ထိုသို႕ျပဳလုပ္ေနခ်ိန္တြင္ ဟံသာဝတီမွ သုရွင္တကာရြတ္ပိလည္း အမ်က္ျပင္းစြာထြက္ကာ အမတ္ၾကီး မ်ားျဖစ္သည့္ ဗညားေလာႏွင့္ ဗညားက်န္းတို႕ႏွစ္ဦးကို တပ္မ်ားႏွင့္ေစလြတ္ကာ တိုက္ခိုက္ေစသည္။ နားထြင္းမဂၤလာျပီးရာ ကိုယ္တိုင္ပင္ သတၱရုေဇယ် ျမင္းကိုစီးလ်က္ ရန္သူတပ္ကို ၾကံဳး၀ါးထိုးေဖာက္ျပီး ေတာင္ငူသို႕ျပန္ေလသည္။ မြန္တပ္မ်ားမွာ ေတာင္ငူတပ္ေနာက္သို႕ မလိုက္ဝံ့ေတာ့ေခ်။

ဟံသာဝတီကိုလုပ္ၾကံျခင္း ေနာက္ခံအက်ဥ္း

ဟံသာ၀တီကုိ ခရစ္ႏွစ္ ၁၅၃၄ - ၁၅၃၃ - ၁၅၃၆ မ်ားတြင္ သုံးၾကိမ္တုိင္တုိင္ စစ္ခ်ီက်ဴးေက်ာ္ တုိက္ခုိက္ေသာ္လည္း မႏုိင္သျဖင့္ တပင္ေရႊထီးက ဥပါယ္ပရိယာယ္ တစ္မ်ဳိးတစ္ဖုံ ေျပာင္းလဲလုိ္က္ျပန္သည္။

မြန္တို႔၏ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္တြင္ စစ္ဗ်ဴဟာကၽြမ္းက်င္သည့္ စစ္ေရးစစ္ရာ စီမံကြပ္ကဲသူ ေသနာပတိၾကီး ႏွစ္ဦးရွိသည္။ တပင္ေရႊထီးက မိမိ၏ လ်ဳိ႕၀ွက္ အေထာက္ေတာ္အား စာခၽြန္လႊာပုိ႔ ဆက္သားအျဖစ္ ပုံေဆာင္ေစ၍ ဟံသာ၀တီရွိ မြန္စစ္ေသနာပတိ ႏွစ္ဦးထံေစလႊတ္ လိုက္သည္ ။ စာခၽြန္လႊာပါ အေၾကာင္းအရာမ်ားမွာ-

`စိတ္ခ်ယုံၾကည္ရေသာ ေသြးေသာက္ အေဆြေတာ္တို႔၏ တင္ျပေတာင္းဆုိခ်က္ကုိ အကၽြႏု္္ပ္၀မ္းေျမာက္စြာ လက္သင့္ခံပါသည္။ အေဆြေတာ္တုိ႔၏ အကူအညီျဖင့္ ကၽြႏု္ပ္တုိ႔ ေအာင္ပြဲရၿပီးေသာအခါ အေဆြေတာ္တုိ႔၏ အာသီသအတုိင္း ဧကန္ဆုလာဒ္ေတာ္ ခ်ီးျမွင့္ေတာ္မူမည္ ´ ဟူသတည္း။

စာခၽြန္လႊာပုိ႔ လ်ဳိ႕၀ွက္အေထာက္ေတာ္ မ်ားက အဖမ္းခံရေစရန္ တမင္တကာ ၾကံစည္၏။ ထုိစာခၽြန္လႊာသည္ စီစဥ္ထားသည့္ အတုိင္း ေသနာပတိၾကီးဆီ မေရာက္ပဲ မြန္ဘုရင္ လက္တြင္းသက္ဆင္းမိ လ်က္သားျဖစ္သြားေတာ့၏။ ၄င္းသတင္းစကား ခ်ဲ႕ကားသြားသည့္ အခ်က္ကား ေသနာပတိႏွစ္ဦး အသီသဆႏၵရွိေသာ ဆုလာဘ္ေတာ္ဆုိသည္မွာ မုတၱမ ျမဳိ႕စားႏွင့္ ပဲခူးျမဳိစား ပုိင္စားပုိင္ေစျဖစ္ေၾကာင္း ေျပာဆုိၾကသည္။

ရာဇဂု႐ုု မင္းဆရာျဖစ္ခဲ့ဖူးသူ သစၥာတည္ၾကည္ ေျဖာင့္မတ္ေသာ စစ္ေသနာပတိ ႏွစ္ဦး၏ သံေတာ္ဦးတင္ ေလ်ာက္လဲ ခ်က္ကုိ မြန္ဘုရင္က နားမ၀င္ေတာ့ `ခ်က္ခ်င္း ေခါင္းျဖစ္သတ္ေစ´ ဟူေသာ ဘုရင့္အမိန္႔ေတာ္ေၾကာင့္ မင္းမႈထမ္းတုိ႔က တုန္တုန္ရီရီျဖင့္ လက္တုန္႔မေႏွး ေသဒဏ္ ေပးလုိက္ၾကေလသည္။ ဘုရင္၏ ေသဒဏ္ကုိ ေၾကာက္ၾကေသာေၾကာင့္ မည္သူ ကမွ် ေစာဒက မတက္ရဲၾကေတာ့ေပ။

ဗမာတုိ႔တြင္ စစ္အင္အား နည္းပါးေသာ္လည္း စစ္သည္ဗုိလ္ပါ တုိ႔က ဘုရင္ကုိ ခ်စ္ေၾကာက္ ႐ုိေသၾက၏။ ဘုရင္ကလည္း စစ္မႈးစစ္ကဲတုိ႔ကုိ တန္ဖုိးထား၏ ။ မြန္တုိ႔မွာ စစ္အင္အားၾကီးမားေသာ္ လည္း မြန္ဘုရင္၏ ႏွလုံးသားမွာအရြယ္အစားမွာ လြန္စြာေသးငယ္၏ ။ ဥပါယ္တံမ်ဥ္ကုိ မသိ စဥ္းစား ခ်င့္ခ်ိန္ျခင္း မရွိပဲ စစ္ေသနာပတိ ႏွစ္ေယာက္ကုိ သတ္ရက္သည္။ စစ္ေသနာပတိၾကီး မရွိေသာအခါ ဗမာတုိ႔သည္ မြန္ႏုိင္ငံေတာ္ကုိ လြယ္ကူစြာ တုိက္ခုိက္သိမ္းပုိက္ႏုိင္ခဲ့သည္။ ဤသုိ႔ျဖင့္ မြန္ႏုိင္ငံေတာ္ၾကီး ပ်က္စီးခဲ့ရသည္။

ပထမအၾကိမ္စစ္ျပဳျခင္း

သကၠရာဇ္၈၉၄ မွ ၈၉၆ အတြင္းတြင္ တပင္ေရႊထီးသည္ အင္အားကိုစုစည္းလ်က္ေနျပီး ၈၉၆ တြင္နယ္ပယ္ခ်ဲ႕ထြင္ရန္ အတြက္မွဴးမတ္မ်ားကို ရွမ္းမင္းသိုဟန္ဘြားသိမ္းပိုက္ထားသည့္ အင္းဝကိုေသာ္လည္းေကာင္း၊ သုရွင္တကာရြတ္ပိ၏ ဟံသာဝတီကို ေသာ္လည္းေကာင္း၊နရပတိစိုးစံသည့္ ျပည္ျမိဳ႕ ေသာ္လည္းေကာင္း မည္သည့္အရပ္သို႕စစ္စမ္းခ်ီတိုက္လွ်င္ေကာင္းမည္ တိုင္ပင္ၾကရာ ဟံသာဝတီကို စတင္တိုက္ခိုက္လွ်င္ ေကာင္းမည္ဟု အၾကံကိုရသျဖင့္ ဟံသာဝတီသို႕စစ္ခ်ီေလသည္။သို႕ျဖင့္ သကၠရာဇ္ ၈၉၆ တြင္ တိုက္ဆင္ ၄၀၊ျမင္းသည္ ၈၀၀ ႏွင့္သူရဲ ၄၀၀၀၀ ပါသည့္တပ္ဖြဲ႕ကာ ပဲခူးသို႕ခ်ီေလသည္။ လမ္းခရီးတေလွ်ာက္တြင္ အခုအခံၾကီးမားစြာမေတြ႕ပဲ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္သို႕တိုင္ေရာက္ျပီး ျမိဳ႕ကိုရံကာတိုက္ေလသည္။ သို႕ေသာ္ မြန္အမတ္ၾကီးမ်ားျဖစ္သည့္ ဗညားေလာႏွင့္ ဗညားက်န္းတို႕ အခုအခံေကာင္းလွေသာေၾကာင့္ ခုႏွစ္ ရက္အၾကာတြင္ တပ္ကို ဆုတ္ေလသည္။ ျမိဳ႕ကိုမရေသာ္ျငား ေတာင္ငူစစ္ကို ဟံသာဝတီေၾကာက္ရြံေစျခင္းျဖင့္ အျမတ္ၾကီးစြာရေလသည္။

ဒုတိယအၾကိမ္စစ္ျပဳျခင္း

ေနာက္တစ္ႏွစ္(၈၉၇)တြင္ အင္အားကို တိုက္ဆင္ ၆၀၊ျမင္းသည္ ၈၀၀ ႏွင့္သူရဲ ၆၀၀၀၀ ျဖင့္ခ်ီတက္ျပန္သည္။ ပဲခူေျမာက္ဖက္ က်ပ္ကတိုး အရပ္တြင္ တပ္ခ်ကာ သံုးလတိုင္တိုင္တိုက္ေသာ္လည္း ပဲခူးဖက္မွ ေပၚတူဂီတို႕၏ အေျမာက္မ်ား ကို အသံုးျပဳေလသျဖင့္ အထိအပါးမ်ားသည္။ ေနာက္ မိုးကာလေရာက္ေသာေၾကာင့္ တပ္ေခါက္ကာေတာင္ငူသို႕ ျပန္ေလသည္။

တတိယ အၾကိမ္လုပ္ၾကံျခင္း

ထိုသို႕ျဖင့္ ဟံသာ၀တီသည္ ႏွစ္ၾကိမ္တိုင္တိုင္ ေတာင္ငူစစ္ရန္ကို ခံရျပီးေနာက္ ထူးဆန္းသည့္ အျခင္းအရာမ်ား ေပၚထြက္လာခဲ့သည္။ ၾကယ္မ်ား ၇ ရက္တိတိေၾကြျခင္း၊ ဇုတ္သုတ္ (အစုတ္အေၾကဟုလည္းဆိုသည္။) တြင္ အလ်ား အေတာင္ ၄၀၀၊ အထု အေတာင္ ၅၀ ရွိ ငါးၾကီးတင္ျခင္း၊ အိျပံဳးေတာင္(အိမ္ျပံဳးေတာင္) အလိုလိုျပိဳက်ျခင္း၊ ေတာင္ပို႕ႏွင့္ ကုန္းေျမမ်ား ေနရာေရြ႕ျပီး ေျမသားအက္ကြဲျခင္း၊ က်ီးတစ္ေကာင္ ဥကင္သ ရာဇပလႅင္တြင္ လာနားရာ က်န္က်ီးမ်ား ၀ိုင္းအာၾကျခင္း၊ ဇမလနိမိတ္ေက်ာက္တိုင္ ပဲ့က်ျခင္း၊ ပဲခူးျဖစ္ေရေနာက္က်ိျခင္းတို႕ ျဖစ္ကာ ျပည္သူတို႕အၾကားတြင္ ႏိုင္ငံပ်က္ကိန္း ၾကံဳျပီဟုဆိုကာ ေၾကာက္ရြံျခင္းၾကီးစြာျဖစ္ၾက၏။ သကၠရာဇ္ ၈၉၈ တြင္ တပင္ေရႊထီးသည္ အထိန္းေတာ္ မင္းရဲသိခၤသူ (ရွင္ရဲထြတ္၏ဖခင္)ကို ျမိဳ႕ေစာင့္ထားလ်က္ ရွင္ရဲထြတ္ကို ေရွ႕မွခ်ီေစျပီး သတိုးဓမၼရာဇာကို ေနာက္တပ္ဦးစီးေစကာ ဟံသာဝတီသို႕ခ်ီျပန္သည္။ ယခုတစ္ေခါက္အင္အားမွာ ေရွ႕ႏွစ္ၾကိမ္ထက္ၾကီးျပီး တိုက္ဆင္ ၂၀၀၊ ျမင္းသည္ ၈၀၀ ၊ သူရဲ ၇၀၀၀၀ျဖစ္ကာ တပ္ေပါင္း ၇ တပ္ရွိသည္။ ေကာ္လိယ အရပ္တြင္ မြန္တပ္ၾကီးႏွင့္ ေရွ ႔ဖ်ားခ်ီ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာတပ္တို႕ ရင္ဆိုင္တိုက္ရာ အင္အားမမွ်ေသာ္လည္း ေတာင္ငူတပ္မွာ ရဲရင့္လွသည့္အတြက္ မြန္တို႕အက်အဆံုးမ်ားလ်က္ ဆုတ္ခြာရျပီး မြန္တပ္ဗိုလ္မွဴးတစ္ဦးျဖစ္သူ သမိန္ဖရူး ႏွင့္တကြ လူသူသုံ႕ပန္းအမ်ားကို ဖမ္းရေလသည္။ တပင္ေရႊထီး ထံဆက္သရာ အလြန္ဝမ္းေျမာက္အားရသျဖင့္ စီးေတာ္ျမင္း သတၱရုေဇယ် ကို ဆုအျဖစ္ခ်ီးျမွင့္သည္။ ေနာက္ ဟံသာ၀တီအနီးရွိ တနက္ခံု အရပ္သို႕ခ်ီတက္စခန္းခ်ျပီး ဟံသာဝတီကိုလုပ္ၾကံရာ ယခင္အၾကိမ္ကဲ့သို႕ပင္ အေျမာက္မ်ား၏ အခုအခံေၾကာင့္ ျမိဳ႕ကိုမရႏိုင္ပဲျဖစ္ရျပန္သည္။ ေနာက္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာ၏ အၾကံေပးခ်က္အရ ဒဂံု(ရန္ကုန္)သို႕ခ်ီကာ ေရႊတိဂံုေစတီ ေျခရင္းတြင္ တပ္ခ်ေနသည္။ ထိုေနာက္ တပင္ေရႊထီးသည္ ေရႊတိဂံုေစတီတြင္ တပ္စြဲေနျပီး ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာက အေနာက္ဖက္တစ္လႊားရွိ မြန္ျမိဳ႕ရြာမ်ားကို သြားေရာက္တိုက္ခိုက္ရာ ပုသိမ္၊ေျမာင္းျမ၊ ေဒးပသြယ္၊ သရိုင္းသရာ ၊ခဲေပါင္ ျမိဳ႕မ်ားကိုရျပီး ေတာင္ငူသို႕ျပန္ေလသည္။

ဟံသာဝတီမွ သံတမန္ေစလြတ္လာျခင္း၊ပရိယာယ္ျဖင့္ အားနည္းရန္ျပဳျခင္း

ထိုသို႕သံုးၾကိမ္တိုင္တိုင္ ရန္စစ္ျပဳခံရသည္ရွိေသာ္ ဟံသာဝတီမွ သုရွင္တကာရြတ္ပိသည္ ေတာင္ငူကို မဟာမိတ္ဖြဲ႕ကာေနလွ်င္ သက္သာရာရႏိုင္သည္ဟုေတြးလ်က္ မိမိ၏ အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးျဖစ္သည့္ ဗညားေလာႏွင့္ ဗညားက်န္းတို႕ကို တစ္ဖြဲ႕၊အျခားမွဴးမတ္တို႕ကို တစ္ဖြဲ႕ ေပါင္းႏွစ္ဖြဲ႕တို႕ကိုတစ္ခ်ိန္တည္းပင္ ေတာင္ငူသို႕ေစလြတ္သည္။ထိုသို႕ သံႏွစ္ဖြဲ႕ကို ေစလာေၾကာင္း တပင္ေရႊထီးသိလွ်င္ ပရိယာရ္ျပဳကာ အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးကို ဦးစားေပးျပီး ၊က်န္သံအဖြဲ႕ကို သာမန္မွ်သာ အေရးေပးကာ ေသြးခြဲေလသည္။ ဟံသာဝတီသို႕ျပန္ေရာက္လွ်င္ အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးအား မသကၤာသည့္ က်န္မွဴးမတ္တို႕ ကကုန္းတိုက္ ေလွ်ာက္ထားသည့္အတြက္ သုရွင္တကာရြတ္ပိမွာ အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးအား ၾကီးစြာသံသယ ဝင္ေလသည္။ ထိုသို႕သံသယဝင္သည္ကိုၾကားလွ်င္ တပင္ေရႊထီးသည္ပရိယာရ္ျဖင့္ အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးကို မြန္မင္းသတ္ေစရန္ၾကံရာ အၾကံေအာင္ျပီး အမတ္ၾကီးႏွစ္ပါးတို႕ ကို သုရွင္တကာရြတ္ပိ သတ္ေလသည္။ သို႕ျဖင့္ ဟံသာဝတီ နန္းတြင္ အမာခံသစၥာရွိ အမတ္ၾကီးမ်ားမရွိေတာ့ပဲ အားနည္းသြားရေလသည္။

ဟံသာ၀တီကို ေအာင္ျမင္ျခင္း

ထိုသို႕ ဟံသာဝတီမင္းသည္ မိမိ၏သစၥာရွိအမတ္ၾကီးမ်ားကို အထင္လြဲကာ သတ္သည့္အေၾကာင္းၾကားလွ်င္ တပင္ေရႊထီးသည္ ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာႏွင့္တိုင္ပင္ျပီး ဟံသာ၀တီကို အျပီးတိုင္သိမ္းပိုက္ရန္ ၾကည္း၊ေရႏွစ္မ်ိဳးပါသည့္တပ္မေတာ္ၾကီးဖြဲ႕ေလသည္။ ၾကည္းတပ္တြင္တိုက္ဆင္ ၁၂၀၊ျမင္းသည္ ၈၀၀ ႏွင့္ သူရဲ၇၀၀၀၀ ျဖစ္ျပီး ေရတပ္တြင္ အေျမာက္ၾကီးတင္သည့္ တိုက္ေလွ ၂၀၀ ႏွင့္သူရဲ ၁၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ဟံသာဝတီသို႕မေရာက္မွီတြင္ သုရွင္တကာရြတ္ပိ လည္းအားကိုးဖြယ္ အမတ္၊စစ္သူၾကီး မရွိေတာ့သျဖင့္ ယခင္ အၾကိမ္မ်ားကဲ့သို႕ ရင္ဆိုင္တိုက္ခိုက္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့သည္ကို နားလည္ကာ ေယာက္ဖေတာ္ ျပည္ဘုရင္နရပတိ ထံသို႕ စစ္သည္ ၄၀၀၀၀၊ေလွ၇၀၀ျဖင့္ေျပးသည္။ၾကည္းတပ္တြင္ဆင္၂၀၀၊ျမင္း၈၀၀၊သူရဲ ၂၀၀၀၀ျဖင့္ ဗညားဒလ အားဦးေဆာင္ေစလ်က္ေနာက္မွလိုက္ေစသည္။ထိုသို႕ မြန္မင္းေျပးေသာ္ တပင္ေရႊထီး၏ ေတာင္ငူတပ္မွာ ဟံသာဝတီကို အလြယ္တကူရေလသည္။

ေနာင္ရိုးတိုက္ပြဲ -ဘုရင့္ေနာင္ဘြဲ႕ႏွင့္ သုရွင္တကာရြတ္ပိက်ဆံုးျခင္း

ဟံသာဝတီကို ရလွ်င္ စစ္ေရးကို အျမန္ေဆြးေႏြးကာ သုရွင္တကာရြတ္ပိေနာက္သို႕လိုက္ရန္အတြက္ၾကည္း၊ေရ ႏွစ္တပ္ဖြဲ႕ေလသည္။ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာအား ၾကည္းတပ္ ၃ တပ္ျဖင့္ ဗညားဒလ ေနာက္သို႕လိုက္ေစျပီး ကိုယ္တိုင္မူ ေလွတပ္ၾကီးဖြဲ႕ကာ ေလွ၃၅၀၊သူရဲ ၃၅၀၀၀၀ ျဖင့္လိုက္ေလသည္။ထိုသို႕ေလွတပ္အင္အားအလြန္ၾကီးမားလာရသည္မွာ ဟံသာဝတီကို သိ္မ္းပိုက္အျပီးတြင္ ေရလုပ္ကြၽမ္းက်င္သည့္ မြန္မ်ားကို ေျမာက္စားျခင္း၊ မြန္မင္း ၀ွက္ခဲ့သည့္ေလွမ်ားကို သိမ္းယူကာ သစၥာခံသူမ်ားကို ခ်ီးေျမာက္ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ၾကည္းတပ္ခ်ီသည့္အေနာ္ရထာ တြင္မူဆင္၅၀ ၊ျမင္း၅၀၀ သူရဲ ၁၀၀၀၀တို႕ႏွင့္ ဆင္စီးအမတ္ ၅ က်ိပ္သာပါသည္။

ထိုသို႕လိုက္ရာ ေနာင္ရိုးအရပ္သုိ႕ေရာက္လွ်င္ တစ္ဖက္ကမ္းရွိ ရန္သူတပ္၏အင္အားကိုစံုစမ္းေစရာ ရန္သူအင္အားမွာ မိမိထက္ ၈ ဆမွ်ၾကီးသည္ကို ေက်ာ္ထင္ေနာ္ရထာသိရေလသည္။ သို႕ေသာ္ "စစ္တို႕၏သေဘာမွာအင္အားငယ္သည္ၾကီးသည္မွာပဓါနမဟုတ္၊သူရသတိၱႏွင့္စစ္ပရိယာရ္သာပဓါနျဖစ္သည္။" ဟုဆိုကာ ေခ်ာင္းကို ကူးေစသည္။ကမ္းေပၚသို႕ေရာက္ေသာ္ တပင္ေရႊထီးမွ သံေစလာျပီး ၄ငး္ေရာက္မွသာစစ္ကိုတိုက္ရန္မိန္႕ၾကားလာေသာ္ "အရွင့္ဘုန္းေတာ္ေၾကာင့္ ေအာင္ႏိုင္ျပီးျဖစ္သည။္"ဟုေလွ်ာက္တင္ေစသည္။ေနာက္ေလွေဖာင္တို႕ကို ဖ်က္ေစရာ မွဴးမတ္တို႕က စစ္ေရးမလွေသာ္ေျပးရန္ေလွမရွိလွ်င္ ခက္မည္ဟုဆိုၾကလွ်င္ "ေဖာင္တို႕ကို မဖ်က္လွ်င္ အနည္းငယ္စစ္ေရးမလွသည္ေတြ႕လွ်င္ေနာက္သို႕ခ်ဥ္းလွည့္ေျပးရန္စဥ္းစားၾကလိမ့္မည္။ေဖာင္တို႕ကိုဖ်က္မွသာ ေရွ႕မွရန္သူကို ေနာက္မွေရေဘးဟူေသာအသိျဖင့္ ယတိျပတ္အႏိုင္တိုက္ရန္ စိတ္ရွိၾကမည္။မင္းတရားၾကီးထံေလွ်ာက္ေစသည္မွာလည္း စစ္ကိုအႏိုင္တုိက္ရန္ျဖစ္ျပီး ရွံဳးျပီးေသၾကလွ်င္ အျပစ္တင္ရန္ မတတ္ႏိုင္ေတာ့။ေသေသာသူကိုအဘယ္သို႕အျပစ္တင္ႏိုင္မည္နည္း။" ဟုဆိုကာဖ်က္ေစျပီး စစ္ကိုအႏိုင္တို္က္ရာ ရန္သူမြန္တပ္ၾကီး ပ်က္ကာ ဗညာဒလေျပးျပီး အျခားတပ္မွဴးျဖစ္သူ မင္းရဲေအာင္ႏိုင္မွာ ဆင္ထက္တြင္က်ဆံုးေလသည္။ေနာက္တစ္ရက္ တပင္ေရႊထီးေရာက္ေသာ္ ဖမ္းဆီးမိသည့္ ဆင္ျမင္းလူသံု႕ပန္းအမ်ားကိုဆက္သရာ ေက်နပ္လြန္းလွသျဖင့္ ဘုရင့္ေနာင္ ဟူေသာဘြဲ႕ကိုေပးျပီး လိႈင္ျမိဳ႕ကိုထပ္တိုးစားေစသည္။

ျပည္တိုက္ပြဲ

ျပည္ျမိဳ႕အနီး အဂၤပူ သို႕ေရာက္လွ်င္ ဗညားဒလဦးေဆာင္သည့္ မိမိၾကည္းတပ္ပ်က္ေၾကာင္းၾကားကာ စိတ္ေျခာက္ျခားလွသျဖင့္ တပ္ကို အဂၤပူတြင္ခ်ျပီး မိဖုရားေမာင္းမ ႏွင့္ သားသမီးမ်ားကို ျပည္ျမိဳ႕ထဲသို႕ေခၚကာ ျပည္မင္း နရပတိ ႏွင့္ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးေလသည္။ထိုသို႕ေဆြးေႏြးရာ မိမိတို႕ ဟံသာ၀တီ-ျပည္ အင္အားျဖင့္မရႏိုင္ဟုတြက္ကာ အထက္အင္း၀တြင္ စိုးစံေနသည့္ရွမ္းမင္း သိုဟန္ဘြား အားမဟာမိတ္ဖြဲ႕ျပီး အတူတိုက္ရန္ ဖိတ္ေခၚေလသည္။သို႕ျဖင့္ျပည္တြင္ ဟံသာ၀တီ-ျပည္-အင္းဝ ဟူေသာတပ္ၾကီးသံုးတပ္တို႕ေပါင္းကာ တပင္ေရႊထီး၏ စစ္ကို ခုခံတိုက္ခိုက္ရန္ ျပင္ဆင္ၾကေတာ့သည္။တပင္ေရႊထီးသည္ မိမိကိုယ္တုိင္ ေလွစီးကာ ရန္သူတပ္အနီးသို႕သြားျပီးစစ္ေရးငင္ေလေသာ္ ရန္သူတပ္တို႕လည္း ေနာက္မွအမွတ္မဲ့လိုက္ေလသည္။အင္းေပ်ာကြၽန္းအလြန္တြင္ အသင့္ေစာင့္ေနသည့္ဘုရင့္ေနာင္တပ္က အတင္းတိုက္သျဖင့္ အငိုက္မိကာ သံု႕ပန္းျဖစ္သူ၊ၾကည္းသို႕တက္ေျပးသူ တို႕ျဖင့္ တပ္ၾကီးပ်က္ေလသည္။

ဟံသာဝတီသို႕ျပန္ျခင္း၊သုရွင္တကာရြတ္ပိ၏ နိဂံုး

ထိုသို႕ ေရတပ္တြင္ တပင္ေရႊထီးတပ္မွ ေအာင္ပြဲရအျပီးတြင္ စစ္ေရးေဆြးေႏြးရာ မိမိတို႕အင္အားမွာ ရန္သူ မင္းသံုးပါးတို႕၏တပ္မ်ားႏွင့္ စာလွ်င္ အလြန္ပင္အင္အားနည္းသျဖင့္ မစြန္႕စားလိုသျဖင့္ ဟံသာ၀တီသို႕ ျပန္ရန္ ဆံုးျဖတ္ကာ တပ္ကို ဆုတ္ေလသည္။ထိုအခါ မင္းသံုးပါးတို႕ကလည္း ဟံသာ၀တီကို အတူတိုက္ျပီး သုရွင္တကာရြတ္ပိကို နန္္းျပန္တင္မည္ဟုတိုင္ပင္ၾကသည္။သို႕ျဖင့္ သုရွင္တကာရြတ္ပိလည္း အဂၤပူရွိ မိမိတပ္သို႕ျပန္ေလျပီးတပ္ကိုတိုးခ်ဲ႕ရန္ၾကိဳးပမ္းသည္။ ထိုေနာက္ ဆင္ေက်ာ့ထြက္ရာ လမ္းမွားကာ ေနာက္ပါတပ္မ်ားႏွင့္ ကြဲကြာသြားစဥ္ နတ္မိမယ္ တစ္ပါးနွင့္ ေတြ႕ဆံုေပ်ာ္ျမဴးအျပီး တြင္ နတ္မိမယ္ေပ်ာက္ကြယ္ေလသည္။တပ္သို႕ျပန္ေရာက္ေသာ္ နတ္မိမယ္အားတမ္းတလ်က္ မစားမအိပ္ႏိုင္ျဖင့္ ေရာဂါဆန္းျဖင့္ ကြယ္လြန္ေလသည္။ေနာက္ ျပည္ဘုရင္နရပတိႏွင့္ ရွမ္းမင္းသိုဟန္ဘြားတို႕လည္း ဟံသာဝတီကို တိုက္ရန္ အၾကံကိုလက္ေလ်ာ့ၾကကာက်န္ရစ္သည့္ မြန္မွဴးမတ္၊ဆင္၊ျမင္း၊သူရဲ၊စည္းစိမ္တို႕ကို ခြဲေ၀ယူၾကသည္။ သုရွင္တကာရြတ္ပိ ၏ သားေတာ္တစ္ပါးႏွင့္သမီးေတာ္တစ္ပါးတုိ႕ကို သိုဟန္ဘြားက သားသမီးမရွိေသာေၾကာင့္ ေမြးစားမည္ဆိုကာ အင္းဝသို႕ေခၚသြားခဲ့သည္။ျပည္ဘုရင္နရပတိလည္း အေရးၾကံဳလွ်င္ မဟာမိတ္ရရန္ မိမိႏွမ၊မြန္မင္း၏မိဖုရားကို ရခိုင္မင္းထံဆက္သေလသည္။သို႕ေသာ္ သကၠရာဇ္ ၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တြင္ နရပတိ နတ္ရြာစံ၍ ညီျဖစ္သူ ရွင္သရက္ က မင္းေခါင္ဘြဲ႕ခံကာ ျပည္တြင္ ထီးနန္းစိုးစံေလသည္။

နယ္ပယ္မ်ားကိုဆက္လက္ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္း

ဟံသာဝတီနန္းေတာ္ခ်ဲ႕ထြင္ျခင္း၊အေနာက္ဖက္ပုသိမ္ေဒသကို စည္းရံုးျခင္း

ဟံသာဝတီသို႕ျပန္ေရာက္ျပီးေနာက္ မြန္မင္း သုရွင္တကာရြတ္ပိ၏ အမႈထမ္း၊မွဴးမတ္ေဟာင္းမ်ား လာေရာက္သစၥာခံသည္ကို ရွဳတ္ခ်ဆက္ဆံျခင္းမရွိေစဘဲ စည္းစိမ္မ်ားေပးျမဲေပးေစကာ စည္းရံုးေစျပီး မြန္-ျမန္မာ ဟူ၍ခြဲျခားျခင္းအလ်ဥ္းမရွိပဲ တန္းတူပင္ ေျမာက္စားသည္။ပုသိမ္ ၃၂ ျမိဳ႕သို႕လည္းသစၥာေတာ္ခံမ်ားေစလြတ္ကာ သစၥာေပးသည္။ ေနာက္ေရွးမြန္ဘုရင္မ်ားလက္ထက္ကရွိခဲ့သည့္ နန္းေတာ္ ဧရိယာကို ေတာင္ဖက္သို႕ထပ္မံတိုးခ်ဲ႕ေစကာ ေရႊေမာေဓါဘုရားေျခရင္းတိုင္ေရာက္ေစသည္။(ေရွးမြန္တို႕၏ နန္းေတာ္မွာ ယခုကေမာၻဇသာဒီ နန္းေတာ္ေနရာမဟုတ္ပါ။ကေမာၻဇသာဒီ နန္းေတာ္မွာ ဘုရင့္ေနာင္မင္းတရားၾကီးလက္ထက္မွ တည္ခဲ့ေသာနန္းေတာ္ျဖစ္သည္။)ေနာက္ သကၠရာဇ္ ၉၀၁ တြင္ ေယာက္ဖေတာ္ ဘုရင့္ေနာင္ အားမိမိႏွင့္ထပ္တူအာဏာကုန္ေပးအပ္ကာ ႏိုင္ငံအားအုပ္ခ်ဳပ္ေစသည္။ထို႕အတူ ဘုရင့္ေနာင္၏ ဖခင္ မင္းရဲသိခၤသူ(မင္းႀကီးေဆြ)အား မိမိ၏ ဌာေန ေတာင္ငူနန္းတြင္ ဘုရင္ခံရာထူးေပးကာ မင္းေျမွာက္တန္ဆာ ငါးပါးျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ရန္ အပ္ႏွင္းျပန္သည္။ဘြဲ႕အမည္ကိုလည္း မင္းရဲသီဟသူ သို႕တိုးျမင့္ေပးသည္။

မုတၱမကို သိမ္းပိုက္ျခင္း

သကၠရာဇ္ ၉၀၂ တြင္ မုတၱမမင္း ေစာဗညားမွာ ၾသဇာခံသည္မရွိပဲ အေရွ႕ဖက္တစ္လႊားတြင္ အင္အားၾကီးလာသည့္အတြက္ ခ်ီတက္ႏွိပ္ႏွင္းရန္ ျပင္ဆင္ေလသည္။ ေစာဗညားမွာ သုရွင္တကာရြတ္ပိႏွင့္ ၄င္း၊ ေမာ္လျမိဳင္စား ဗညားဦး ႏွင့္၄င္း ေယာက္ဖေတာ္စပ္သည့္အျပင္ မုတၱမ မွာလည္း ပင္လယ္ဆိပ္ကမ္းျမိဳ႕ျဖစ္သည့္အတြက္ ကူးသန္းေရာင္း၀ယ္ေရးဖြံျဖိဳးသည့္အျပင္ ႏိုင္ငံျခားသား ေပၚတူဂီ တို႕ကိုလည္း အေျမာက္တပ္ဖြဲ႕ကာေၾကးစားအမႈထမ္းေစသည္။ ထိုအခ်က္မ်ားေၾကာင့္ ဟံသာဝတီရွိ တပင္ေရႊထီး အားၾသဇာမခံပဲေနျခင္းျဖစ္သည္။ဦးစြာသံတမန္ေစကာ ျငိမ္းခ်မ္းစြာ လက္ေအာက္ခံရန္ၾကိဳးပမ္းေသာ္လည္း ေစာဗညားကျငင္းပယ္ရာမွ စစ္ခ်ီရန္ အေၾကာင္းဖန္ေတာ့သည္။တပ္ေပါင္း ၁၂ တပ္တြင္ ဆင္ ၁၃၀၊ျမင္းသည္ ၂၁၀၀၊စစ္သူရဲ ၁၃၀၀၀၀ ျဖစ္ကာ ျမင္းတပ္ ၃တပ္ကို ေရွ႕ေျပးတပ္ခ်ီေစသည္။

ဟံသာ၀တီအားေစာင့္ရန္ အထိန္းေတာ္ သတိုးဓမၼရာဇာ(ရွင္နီတာ)ကိုတာ၀န္ေပးသည္။တစ္လေက်ာ္မွ် မုတၱမကို ၀န္းရံေသာ္လည္း အေၾကာင္းမထူးပဲ ျမိဳ႕တြင္းမွ မုတၱမတပ္မ်ားႏွင့္ ျမိဳ႕ျပင္မွ ေပၚတူဂီတို႕၏ အေျမာက္တင္ သေဘၤာမ်ားရန္ေၾကာင့္ လက္နကက္ေကာင္းမ်ားျဖင့္ ဖိဖိစီးစီး ခုခံေသာေၾကာင့္ အထိအပါး၊က်ဆံုးသူမ်ားလွသည္။ထို႕ေၾကာင့္ စားနပ္ရိကၡာရွားပါးေစရန္ ျမိဳ႕ကိုရိကၡာျဖတ္ျခင္း၊ ေမာ္လျမိဳင္စား ဗညားဦး ကို္ စည္းရံုးလက္ေအာက္ခံေစျခင္းတို႕ကို ဦးစြာျပဳေလသည္။ေနာက္ ေလွတပ္၀န္ သမိန္ပရူ၏ အၾကံအတိုင္း မုတၱမျမိဳ႕ရိုးထက္ျမင့္သည့္ ေဖာင္ခံတပ္ၾကီး၊ေပၚတူဂီေလွမ်ားကိုဖ်က္စီးရန္ေဖာင္တည္ေဆာက္ကာ မီးတိုက္ရန္ေလာင္စာမ်ားတင္ေစျခင္းတို႕ကိုစီစဥ္သည္။ ညအခ်ိန္တြင္ ေပၚတူဂီေလွမ်ားကို မီးေဖာင္လြတ္ကာ ဦးစြာတိုက္ခိုက္ျပီး ေလွသေဘၤာမ်ားမီးေလာင္ပ်က္စီးလွ်င္ ေဖာင္ခံတပ္ၾကီးျဖင့္ မုတၱမျမိဳ႕ရိုးကို အေပၚစီးမွ မိုးကာတိုက္ရာ မုတၱမတပ္မ်ား ခုခံႏိုင္ျခင္းမရွိေတာ့ပဲ ျမိဳ႕ကို ရေလသည္။ ေစာဗညားလည္းဆင္စီးကာ ဟံသာဝတီတပ္မ်ားၾကားမွေဖာက္ထြက္ရန္ၾကိဳးပမ္းရာ ဟံသာဝတီဆင္စီးအမတ္မ်ားဝန္းရံတိုက္ေသာ္လည္း တိုက္ရည္ေကာင္းလွ၍ မဖမ္းႏိုင္ပဲရွိစဥ္ ဘုရင့္ေနာင္၏ညီျဖစ္သူ နႏၵေက်ာ္သူ က စြယ္လေကာက္ အမည္ရွိဆင္ႏွင့္ဝင္တိုက္မွထြက္ေျပးေလရာက်န္အမတ္မ်ားဝိုင္းဖမ္းမိေလသည္။

ရက္ရွည္လမ်ားတိုက္ရသည့္စစ္အတြက္ ဟံသာဝတီတပ္သားမ်ားက မေက်နပ္ေသာေၾကာင့္ ျမိဳ႕ကိုရသည္ႏွင့္ လုရက္ဖ်က္စီးျခင္းတို႕ကိုျပဳလုပ္သည့္အတြက္ မုတၱမျမိဳ႕အတြင္း ျငိမ္သက္မႈမရွိသည္ကို ဦးစြာ ေျဖရွင္းရျပန္သည္။ ေရတပ္ဗိုလ္သမိန္ပရူအား ေျမာင္းျမကိုစားေစျပီး ေရတပ္အၾကီးအမွဴးခန္႕သည္။ေနာက္ ေစာဗညားအား က်ေအာင္တိုက္ႏိုင္သည့္အမတ္ကိုေမးရာ နႏၵေက်ာ္သူအား ညႊန္ေသာေၾကာင့္ ခ်ီးမြမ္းကာ မင္းေက်ာ္ထင္ဘြဲ႕ေပးကာခ်ီးေျမာက္သည္။ ေနာက္ သုရွင္တကာရြတ္ပိ၏ ညီေနာင္၀မ္းကြဲေတာ္သူ ေစာလဂြန္းအိန္(မုတၱမစား)အား အေဆာင္အေယာင္ေပးျပီး မုတၱမ ကိုစားေစျပီး ဟံသာဝတီသို႕ျပန္ေလသည္။

သာႆနာေရးေဆာင္ရြက္ျခင္း၊ျပည္သို႕ခ်ီတက္ျခင္း

ဟံသာဝတီသို႕မေရာက္မွီ ဒဂံုသို႕၀င္ကာ ေရႊတိဂံုေစတီတြင္ အလႈၾကီးစြာျပဳေလသည္။ မြန္သံဃာ၊ျမန္မာသံဃာမ်ားကို ၇ ရက္ပတ္လံုးဆြမ္းကပ္လႈကာ သဘင္ၾကီးစြာခံေလသည္။ဟံသာဝတီေရာက္လွ်င္ ဝါတြင္းကာလေရာက္ျပီးျဖစ္၍ ဝါကၽြတ္လွ်င္ ျပည္သို႕ခ်ီမည္ဟုမိန္႕ကာ ဘုရင့္ေနာင္အား စစ္ေရးအျပင္အဆင္မ်ားကို ျပဳေစသည္။

ျပည္တိုက္ပြဲ

၀ါကၽြတ္လွ်င္ ျပည္သို႕ခ်ီတက္ေလသည္။ ျပည္သို႕ခ်ီသည့္ တပ္မ်ားမွာ တပင္ေရႊထီး၏ ဧကရာဇ္တပ္ေတာ္အပါအ၀င္ ေရတပ္ၾကီး ၁၃ တပ္တြင္ ဇလာကပင္းေလွၾကီး ၂၀၊ဇလာကပင္းေလွငယ္ ၅၀ ၊ကတၱဳလြန္းၾကင္ေလွ ၅၀၀ ၊ေလွာ္ကားသံေလွၾကီး ၈၀၀ ၊စစ္သူရဲ ၉၀၀၀၀ ပါဝင္သည္။ၾကည္းတပ္ကို ဘုရင့္ေနာင္ဦးစီးကာ တပ္ ၁၁ တပ္တြင္ ဆင္၃၀၀ ၊ျမင္း ၂၅၀၀ စစ္သူရဲ ၇၀၀၀၀ ပါ၀င္သည္။ ၾကည္းေရ ႏွစ္တပ္ေပါင္း၏ စစ္သည္အင္အားမွာ ၁၇၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ဟံသာဝတီနန္းေစာင့္ အျဖစ္ သတိုးဓမၼရာဇာႏွင့္ သက္ရွည္ေက်ာ္ထင္တို႕ကို တာ၀န္ေပးသည္။

ျပည္ကို ၀န္းရံျခင္း၊ရွမ္းစစ္ကို ေအာင္ႏိုင္ျခင္း

ျပည္ဘုရင္ မင္းေခါင္လည္း ဟံသာဝတီတပ္ၾကီးခ်ီတက္လာသည္ကိုၾကားလွ်င္ ျမိဳ႕ရိုးျပစီးမ်ားကို ခိုင္ခံေအာင္ျပင္ဆင္ျခင္း၊က်ံဳးေျမာင္းခံကတုပ္တို႕ကို စီရင္ျခင္း ႏွင့္ ရိကၡာသြင္းျခင္းတို႕ကိုျပဳလုပ္သည့္အျပင္ အင္း၀မွ ရွမ္းမင္းသိုဟန္ဘြားႏွင့္ ေယာက္ဖေတာ္ ရခိုင္ဘုရင္တို႕ထံ စစ္ကူေတာင္းေလသည္။ ရွမ္းမင္းသိုဟန္ဘြားလည္း အထက္တစ္လႊားမွ ရွမ္းေစာ္ဘြားအေပါင္းတို႕ကို စုစည္းကာ တိုက္ဆင္ ၈၀၀၊ျမင္းသည္ ၁၀၀၀၀၊စစ္သည္အင္အား ၁၆၀၀၀၀ ပါတပ္ၾကီးျဖင့္ ခ်ီလာသည္။ထိုသတင္းကိုၾကားေသာ္ ဘုရင့္ေနာင္သည္ တပင္ေရႊထီးအား ျပည္အနီးတြင္ တပ္ခ်ေနရန္ေလွ်ာက္ထားျပီး မိမိ၏ ၾကည္းတပ္ျဖင့္ ရွမ္းတို႕ကို တိုက္ရန္ တိုက္ဆင္ ၁၅၀၊ျမင္း၂၁၀၀ ၊စစ္သည္ ၉၀၀၀၀ ျဖင့္ခ်ီတက္သည္။ ေရွးဦးစြာဆင္မ်ားကို အင္အားျပည့္ေစ ေတာတြင္း၌ေရခ်ကာ ဝွက္ထားေစျပီးက်န္တပ္မ်ားကို စစ္ေၾကာင္းသံုးေၾကာင္းခြဲကာ ခ်ီတက္ေစသည္။ေနာက္ ျမင္းတပ္မ်ားကို ေရွ႕မွစစ္စမ္းခ်ီေစရာ ရွမ္းေစာ္ဘြားတို႕လည္း ဟံသာဝတီတပ္ကို ေတြ႕ျပီအမွတ္ႏွင့္ အတင္းလိုက္လံတိုက္ခိုက္ရာ က်န္တပ္မ်ားႏွင့္ တစ္ကြ ေတာတြင္းရွိဆင္တပ္မ်ားပါ ထြက္တိုက္သျဖင့္ ရွမ္းတို႕တပ္ပ်က္ကာ သံုးဆယ္စား၊ေရာက္ေ- ာက္စား ႏွင့္ ေနာင္မြန္စားေစာ္ဘြားမ်ားကို ဆင္ႏွင့္တကြရျပီး ဆင္ ၆၀ ၊ျမင္း ၃၀၀၀ေက်ာ္ ႏွင့္ စစ္သည္ ၂၀၀၀ေက်ာ္တို႕ကို သံုပန္းအျဖစ္ရေလသည္။ တပင္ေရႊထီးလည္းေယာက္ဖေတာ္ ဘုရင့္ေနာင္ကို အားရလွသည့္အတြက္ မင္းညီမင္းသားတို႕၏အေဆာင္အေယာင္ရွိသေရြ႕ကို ခ်ီးျမင့္သည္။သို႕ေသာ္ ျပည္ဘုရင္မင္းေခါင္မွာ အညံ့ခံသည္မရွိပဲ အျပတ္ခုခံကာ ရခိုင္မွ ေယာက္ဖေတာ္၏ စစ္ကူအလာကို ေစာင့္လ်က္ပင္ရွိသည္။

ခ်ီတက္လာသည့္ ရခိုင္စစ္ကိုအႏိုင္ရျခင္း

ရခိုင္ဘုရင္လည္း ညီေတာ္ မင္းေအာင္လွအားတိုက္ဆင္ ၁၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၊စစ္သည္၅၀၀၀၀ ႏွင့္ၾကည္းေၾကာင္း၊သားေတာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းကို ကတၱဴလြန္းၾကင္ေလွ ၇၀၀၊စစ္သည္ ၇၀၀၀၀ ျဖင့္ေရေၾကာင္း အသီးသီးေစလြတ္ကာ စစ္ကူပို႕သည္။စစ္ကူပို႕သည့္အေၾကာင္းကို မင္းေခါင္သိေစရန္ စာေရးကာ သံေစေလရာ ဟံသာဝတီတပ္မွ ဖမ္းမိျပီး အေၾကာင္းဆံုသိလွ်င္ ရခိုင္ေရတပ္ကိုတားဆီးရန္ ပုသိမ္စား သမိန္ျဗပိုက္၊ေျမာင္းျမစား သမိန္ပရူ၊ခဲေပါင္စား သမိန္သံက်ယ္၊ဒလစားသီရိေဇယ်ေနာ္ရထာတို႕အား အင္အားအလံုးအရင္းႏွင့္ စားေသာျမိဳ႕အသီးသီးတို႕ျပန္ကာ ခိုင္ခံေအာင္ျပဳေစသည္။ေနာက္ ဥယ်ာဥ္ပုေၾကာင္းမွခ်ီလာသည့္ ရခိုင္ဘုရင့္ညီ၏ တပ္ကို ျပည္သို႕အေရာက္မခံေတာ့ပဲ ရွမ္းေစာ္ဘြားတို႕ကို တိုက္သကဲ့သို႕ပင္ စစ္သံုးေၾကာင္းခြဲကာစစ္ျမဴ၍ဘုရင့္ေနာင္ကိုယ္တိုင္ ရဲဘုန္းစံု ဆင္ကိုစီးျပီးတိုက္ရာ ရခိုင္စစ္လည္းပ်က္ျပန္သည္။ထိုသတင္းကိုၾကားလွ်င္ ပုသိမ္၊ေျမာင္းျမ ျမိဳ႕မ်ားသို႕ေရာက္ေနသည့္ ရခိုင္အိမ္ေရွ႕မင္းလည္း ကူရန္အေၾကာင္းမထူးေတာ့ဟုမွတ္ကာ တပ္ဆုတ္ျပန္ေလသည္။

ဘုရင့္ေနာင္အားခ်ီးေျမာက္ျခင္းႏွင့္ျပည္ဘုရင္ အညံ့ခံျခင္း

ဤသို႕ စြမ္းစြမ္းတမံတိုက္ခိုက္သည့္ ေယာက္ဖေတာ္ ဘုရင့္ေနာင္အား အိမ္ေရွ႕မင္းအေဆာင္အေယာင္အကုန္ေပးကာ ခ်ီးေျမာက္သည္။သို႕ေသာ္ အိမ္ေရွ႕မင္းအျဖစ္ တရား၀င္အမိန္႕ျပန္ကာ သတ္မွတ္ျခင္းမဟုတ္ေပ။ေနာက္ဆံုးတြင္ ျပည္ဘုရင္ မင္းေခါင္က အသက္ကိုလြတ္လွ်င္ အညံ့ခံမည့္အေၾကာင္းကို ဆရာေတာ္မ်ားထံမွ တစ္ဆင့္အေရးဆိုလာရာ တပင္ေရႊထီးလည္းလက္ခံ၏။ေနာက္ မင္းေခါင္အား မိဖုရား ႏွင့္တကြ ေတာင္ငူသို႕ပို႕ေစျပီး မင္ရဲသီဟသူ(ေတာင္ငူဘုရင္ခံ)အားေစာင့္က်ပ္ေစသည္။ေနာက္ အထိန္းေတာ္ သတိုးဓမၼရာဇာအား မင္းေျမာက္တန္ဆာ၊အေဆာင္အေယာင္ တို႕ကို ေပးအပ္၍ ျပည္ဘုရင္ခံအျဖစ္ နန္းတင္ျပီး ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္ေလ၏။

အင္း၀ႏွင့္ စစ္ခင္းျခင္း

အင္း၀နန္းတြင္းအေျပာင္းအလဲမ်ား

ထုိသုိ႕ တပင္ေရႊထီး၏ နယ္ပယ္မွာ ေတာင္ငူ၊ျပည္ႏွင့္ ဟံသာ၀တီမြန္သံုးရပ္ထိက်ယ္ျပန္႕လာခ်ိန္တြင္ အင္း၀တြင္မူရွမ္းမင္းသိုဟန္ဘြား၏ ရက္စက္မႈ၊ဘာသာမဲ့တစ္ပါးအေနျဖင့္ ရဟန္းေတာ္မ်ားကိုသတ္ျဖတ္မႈႏွင့္ အဆင္အျခင္မဲ့ ရမ္းကားမႈတို႕ေၾကာင့္ အင္း၀နယ္တစ္လႊားတြင္ မျငိမ္မသက္ျဖစ္ေနရသည္။ထို႕ေၾကာင့္ ျမန္မာအမတ္ၾကီးျဖစ္သူ မင္းၾကီးရန္ေနာင္က သိုဟန္ဘြားအား သၾကၤန္မဂၤလာျပဳဟန္လွည့္ဖ်ားျပီး ကိုယ္တိုင္ပင္ဓါးျဖင့္သတ္ေလသည္။ မွဴးမတ္မ်ားက မင္းၾကီးရန္ေနာင္အား နန္းတက္ရန္ ၀ိုင္းေလွ်ာက္ၾကေသာ္လည္း လက္မခံပဲ အုန္းေဘာင္ေစာ္ဘြား ခုံမိႈင္းအား နန္းအပ္ရန္ ေျပာၾကားကာရဟန္း၀တ္ျဖင့္ ေတာထြက္သြားခဲ့သည္။သို႕ျဖင့္ သကၠရာဇ္ ၉၀၄ တြင္ အုန္းေဘာင္ခံုမိႈင္းမွ အင္း၀ထီးနန္းကို သိမ္းယူစိုးစံေလသည္။ေနာက္ေစာ္ဘြားအေပါင္းအားစည္းရံုးကာ ျပည္ကိုဦးစြာတိုက္ျပီး ေတာင္ငူကို သိမ္းပိုက္ရန္စီမံေလသည္။ သကၠရာဇ္ ၉၀၅ တြင္ ျပည္သို႕ခ်ီသည့္ ေစာ္ဘြားတို႕၏တပ္ၾကီးတြင္ ဇလာကပင္းေလွၾကီး ၃၀၀၊ေလွာ္ကားေၾကာ့ေလွ ၃၀၀၊ကုန္ေလွ ၅၀၀၊ စစ္သည္ ၁၂၀၀၀၀ ျဖင့္ေရေၾကာင္း၊တိုက္ဆင္ ၁၂၀၀၊ျမင္း ၁၀၀၀၀၊စစ္သည္ ၁၆၀၀၀၀ တို႕ကၾကည္းေၾကာင္း ျဖင့္ ၾကည္းေရ ႏွစ္တပ္ပါ၀င္ေလသည္။

ျပည္မွသတိုးဓမၼရာဇာခုခံျခင္း၊ဟံသာ၀တီမွ စစ္ကူခ်ီတက္ျခင္း

ျပည္ဘုရင္ခံ သတိုးဓမၼရာဇာ သည္ေစာ္ဘြားတပ္ၾကီးခ်ီလာသည္ကိုသိလွ်င္ ဟံသာ၀တီရွိ တပင္ေရႊထီး ထံသို႕လူေစလြတ္ကာ စစ္ကူခ်ီလာရန္ေလွ်ာက္ထားျခင္း၊ျပည္ျမိဳ႕ကို ခိုင္ခံ့ႏိုင္သမွ်ခိုင္ခံ့ေအာင္စီစဥ္ျခင္း၊ရိကၡာသြင္းျခင္းတို႕ကို ျပဳလုပ္ေလသည္။ေစာ္ဘြားတို႕ေရာက္လွ်င္ ျမိဳ႕ကို ရေအာင္မတိုက္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ၀န္းရံ ျမဲ၀န္းရံေနရသည္။ထိုစဥ္ ဟံသာ၀တီမွ တပင္ေရႊထီးသည္ ေအာက္ျပည္ေအာက္ရြာရွိ မြန္၊ျမန္မာ၊ကရင္ စစ္သည္၊သူရဲရွိသမွ်ကို စုစည္းကာ ေရတပ္၊ၾကည္းတပ္အျဖစ္ဖြဲ႕ေလသည္။မင္းတရားေရႊထီး၏ ဘုရင့္ေရတပ္အပါအ၀င္ ေရတပ္ၾကီး ၁၂ တပ္တြင္ ေလွၾကီး မ်ိိဳးစံု ၈၀၀၊ ေလွာကားသံေလွ ၃၀၀၊ရိကၡာတင္ေလွ ၅၀၀၊စစ္သည္ ၉၀၀၀၀ ပါ၀င္သည္။ဘုရင့္ေနာင္ ဦးစီးသည့္ ၾကည္းတပ္ ၉ တပ္တြင္ ဆင္ ၈၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၀၊စစ္သည္ ၁၂၀၀၀၀ ပါ၀င္သည္။သာယာ၀တီ အေရာက္တြင္ ၾကည္းေရ ႏွစ္တပ္ေပါင္းကာတပ္ခ်ေနသည္။

ျပည္တိုက္ပြဲ

ျပည္မွ ရွမ္းေစာ္ဘြားတို႕လည္း ဟံသာ၀တီတပ္ခ်ီလာသည္ကိုၾကားလွ်င္ စစ္ ႏွစ္ဖက္ညွပ္မည္ကိုစိုးသျဖင့္ ျပည္မွ ေျမာက္ဖက္သို႕တပ္ဆုတ္ကာေနေလသည္။ထိုအခါ ဘုရင့္ေနာင္သည္ စစ္ျမဴေသာ္အားျဖင့္ တိုက္ေလွၾကီး ၄၀ တြင္ စစ္သည္ ၄၀၀၀ႏွင့္ အေျမာက္ၾကီးမ်ားအားတင္ကာ ျမစ္ေၾကာင္းအတိုင္း ဆန္ေစသည္။ထုိအခါေစာ္ဘြားတို႕လည္း အင္အားနည္းသည္ဟုထင္ျပီး ေလွမ်ားျဖင့္ ေပါ့ေလ်ာ့စြာလိုက္ရာ ဘုရင့္ေနာင္ကအေျမာက္မ်ားျဖင့္ ပစ္ခတ္ေသာ္ ျမဳပ္ေလသည္။ေစာ္ဘြားတို႕၏ေလွတပ္ပ်က္ေသာ္ ဟံသာ၀တီတပ္ကို ေျမထဲသရက္သို႕တိုင္ခ်ီတက္ေလသည္။ေနာက္မၾကာမွီ အင္း၀မွ ရိကၡာ မလာႏိုင္လွ်င္ ေစာ္ဘြားတို႕ တပ္ဆုတ္ရေလသည္။ထိုအခါ ဘုရင့္ေနာင္က ၾကည္းေၾကာင္း၊တပင္ေရႊထီးက ေရေၾကာင္း အသီးသီးလိုက္တိုက္လွ်င္ ေစာ္ဘြားတို႕အက်အဆံုးမ်ားကာ ဟံသာ၀တီဖက္မွ လူသူသံု႕ပန္းမ်ားစြားရေလသည္။ မင္းတရားေရႊထီးလည္း စလင္း၊စေလ၊ပုခန္းငယ္၊ရြာသာ၊ပုဂံျမိဳ႕မ်ားတိုင္ေအာင္ခ်ီတက္သိမ္းပိုက္ကာ မိမိမွဴးမတ္မ်ားကို စားေစသည္။ေနာက္အနီးအပါးမွ သစၥာခံလာသည့္ သူမ်ားကို စည္းစိမ္မပ်က္ခ်မ္းသာေပးျပီး ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္ေလသည္။

ရာဇဘိေသကခံျခင္း

သာႆနာအေရးေဆာင္ရြက္ျခင္း

သကၠရာဇ္ ၉၀၆ အေရာက္တြင္ ဟံသာ၀တီအေနာက္ဖက္ မြန္ေက်ာင္းတြင္ ေက်ာင္းေတာ္ၾကီးေဆာက္ေစကာ မြန္ဆရာေတာ္အား မဟာသံဃရာဇာဟု ဘြဲ႕ေတာ္ဆက္ကပ္ျပီး သာႆနာပိုင္အျဖစ္ တင္သည္။ ေနာက္ အလႈၾကီးေပးကာ သဘင္ခံသည္။ ဆင္ျမိဳ႕တြင္ ေစတီေတာ္တည္ျပီး တံတုိင္း ၄ ဖက္တြင္ ေရႊေက်ာင္း ၄ ေဆာင္ေဆာက္သည္။

တပင္ေရႊထီးႏွင့္ေခမေနာ

ထိုသို႕ဟံသာ၀တီတြင္ စိုးစံစဥ္ ေခမေနာ အမည္ရွိ ႏြားမ မွဖြားသည္ဆိုေသာ မိန္းမပ်ိဳ၏ သတင္းၾကီးလာေလသည္။ (အမွန္တြင္ တစ္စံုတစ္ေယာက္မွ ေမြးဖြားျပီး ႏြားျခံတြင္လာေရာက္စြန္႕ပစ္သြားျခင္းမ်ိဳးသာျဖစ္ႏိုင္သည္။)မက်ိဳကို အမည္ရွိ သူေဌး၏ျခံအတြင္းတြင္ေတြ႕ရွိရျပီး သူေဌးက သမီးအရင္းအမွတ္ႏွင့္ေမြးစားထားျခင္းျဖစ္ကာ ရွစ္ႏွစ္အရြယ္ပင္ရွိေသာ္လည္း အလြန္ပင္ေခ်ာေမာလွပေၾကာင္းထင္ရွားေလ၏။တစ္ေန႕ေသာ္ မင္းတရားေရႊထီး ဥယ်ာဥ္ေတာ္ထြက္လွ်င္ ေခမေနာကိုေတြ႕လွ်င္မိဖုရားအျဖစ္သိမ္းပိုက္ေလသည္။ထို႕ေၾကာင့္ ေခမေနာမွာ အသက္ငယ္ငယ္ျဖင့္ မင္းတရားေရႊထီး ၏မိဖုရားျဖစ္လာခဲ့ေလသည္။

မြန္ဆံျဖတ္ျခင္း၊ရာဇဘိေသကခံျခင္း

ေခမေနာ၏ တိုက္တြန္းမႈေၾကာင့္ေသာ္လည္းေကာင္း၊မြန္တို႕အရပ္တြင္ျမန္မာတို႕ ထီးနန္းထူေထာင္ရန္မျဖစ္ႏိုင္၊မြန္တို႕သာမင္းျပဳကိန္းရွိသည္ဟု အတိတ္တေဘာင္ေပၚသည္ေၾကာင့္လည္းေကာင္းပတင္ေရႊထီးသည္ မြန္ဆံျဖတ္ေလသည္။မြန္ဆံျဖတ္ျခင္းဆိုသည္မွာ အေရွ႕နဖူးေပၚတြင္ တစ္လက္မခန္႕ဆံခ်န္ျပီးအညီအညာ ျဖတ္ကာ၊ေနာက္တြင္ ကုလားဆံထံုးကဲ့သို႕ထံုးျခင္းျဖစ္သည္။ထို႕ေနာက္ မြန္ျမန္မာ မွဴးမတ္မ်ားျခံရံျပီးလွ်င္ ျမန္မာမင္းဧကရာဇ္တို႕၏ အေဆာင္အေယာင္ အကုန္၊ မြန္မင္းဧကရာဇ္တို႕၏ အေဆာင္အေယာင္ အကုန္တို႕ကို လက္၀ဲ၊လက္ယာခင္းက်င္းျပီး ရာဇဘိေသကခံကာ နန္းတက္ပြဲက်င္းပေလသည္။ေနာက္ တစ္လအၾကာတြင္ ဒဂံု သို႕သြားေရာက္ကာေရႊတိဂံုေစတီေတာ္ကို ေရႊခ်ပူေဇာ္ျပန္သည္။

ရခိုင္သို႕ခ်ီျခင္း

ရခိုင္နန္းတြင္းအာဏာလုပြဲ

သကၠရာဇ္ ၉၀၇ တြင္ ရခိုင္ဘုရင္မင္းဗာၾကီး လြန္ေလေသာ္သားေတာ္ မဟာဥပရာဇ္ ထီးနန္းဆက္ခံသည္။သို႕ေသာ္ မင္းဗာၾကီး၏ညီျဖစ္သူ သံတြဲစား မင္းေအာင္လွသည္ တူေတာ္ႏွင့္ မညီညြတ္ပဲ ရန္စစ္ျဖစ္ေလရာ မင္းေအာင္လွက ဟံသာ၀တီသို႕ အမတ္ ၂ ဦးႏွင့္ လက္ေဆာင္မ်ားေစလာျပီး စစ္ကူေတာင္သည္။ထို႕ေၾကာင့္ မင္းတရားေရႊထီးသည္ သမိန္ေမာခြင္၊သမိန္အဲပရဲ၊သမိန္ ျဖတ္စ၊ စတုရင္ဂၤသူ အမတ္ၾကီး ၄ ေယာက္ကိုဦးေဆာင္ေစျပီး တပ္ ၄ တပ္တြင္ ဆင္ ၁၀၀၊ျမင္း ၁၀၀၀၊စစ္သည္ ၄၀၀၀၀ ျဖင့္ ရခိုင္သို႕ ခ်ီေစသည္။ သို႕ေသာ္ သံတြဲသို႕မေရာက္မွီပင္ မင္းေအာင္လွ သံတြဲပ်က္ကာ ဟံသာ၀တီသို႕ေျပးလာသည္ႏွင့္ ၾကံဳေသာေၾကာင့္ ကို္ယ္တိုင္ခ်ီတက္ရန္ တပ္မ်ားကို ျပန္ေခၚသည္။

ရခိုင္သို႕ခ်ီတက္ရန္ စစ္ျပင္ဆင္ျခင္း

သို႕ျဖင့္ တပင္ေရႊထီး၏ ေရတပ္တြင္ တပ္ ၁၅ တပ္ပါ၀င္ျပီးအင္အားမွာ တုိက္ေလွၾကီး ၇၀၀၊ေလွာ္ကားသံေလွ ၅၀၀ ၊ရိကၡာေလွ ၅၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္ ၃၅၀၀၀၀ ျဖစ္ျပီး၊ဘုရင့္ေနာင္ဦးေဆာင္သည့္ ၾကည္းတပ္တြင္တပ္ ၂၀ ပါ၀င္ျပီး အင္အားမွာ ဆင္ ၆၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၀ ႏွင့္ စစ္သည္ ၄၀၀၀၀ ျဖစ္သည္။ ၉၀၈ ခုႏွစ္၊တန္ေဆာင္မုန္းလဆန္း ၄ ရက္၊တနလၤာေန႕တြင္ စစ္ခ်ီေလသည္။

ရခိုင္တိုက္ပြဲမ်ား

ေရွးဦးစြာ သံတြဲသို႕ခ်ီတက္ျပီး ေမာ္တင္စြန္းအေရာက္တြင္ ရခိုင္ေရတပ္ႏွင့္ ရင္ဆိုင္မိျပီး ရခိုင္တပ္ပ်က္ကာ သံတြဲသို႕ဆုတ္ေလသည္။ ေနာက္ ဘုရင့္ေနာင္၏ ၾကည္းတပ္ပါခ်ီတက္လာသည္ၾကားေသာ္ သံတြဲတြင္ မေန၀ံ့ၾကေတာ့ပဲ ေျမာက္ဦးအထိ ဆုတ္ကာေနရသည္။

ထိုေၾကာင့္ တပင္ေရႊထီးသည္ သံတြဲကို လြယ္ကူစြာရလွ်င္ မင္းေအာင္လွ ႏွင့္ သန္လွ်င္စား နႏၵေက်ာ္ထင္ တို႕ကိုအေစာင့္ထားျပီး ေျမာက္ဦးသို႕ဆက္ခ်ီသည္။ ေျမာက္ဦးမေရာက္မီွတြင္ ရခိုင္တို႕က ၾကည္းေရ ႏွစ္ဖက္ျဖင့္ တိုက္ရာစစ္ေျမျပင္က်ဥ္းျခင္းေၾကာင့္ ဟံသာ၀တီတပ္မ်ား မလႈပ္သာပဲ အက်အဆံုးမ်ားလွေသာ္ လြင္ျပင္သို႕ ဆုတ္ရေလသည္။ ေရွ႕ဖ်ားခ်ီတပ္မ်ား အက်မ်ားေၾကာင္းၾကားလွ်င္ဘုရင့္ေနာင္ကိုယ္တိုင္ ခ်ီတက္ျပီး တိုက္ရာ ရခိုင္ၾကည္းတပ္ပ်က္ေလ၏။ၾကည္းတပ္ပ်က္လွ်င္ေရတပ္လည္း ဆုတ္ေလသည္။ဟံသာ၀တီတပ္မ်ား ေျမာက္ဦးကို ၀န္းရံတိုက္ခိုက္ရာ ရခိုင္ဘုရင္လည္း ျမိဳ႕တြင္းမွ အျပင္းအထန္ ခုခံေသာေၾကာင့္ ျမိဳ႕ကိုမရႏိုင္ပဲ ရွိေလရာ သစ္တပ္ကိုျမိဳ႕ရိုးႏွင့္ အညီတည္ေစျပီး အေျမာက္မ်ားတင္ကာ ျမိဳ႕တြင္းသို႔ပစ္ေစသည္။ ထိုအခါ ရခိုင္ဘုရင္လည္း အမတ္ ၂ ဦးကိုေစလြတ္ကာ စစ္ေျပေၾကာင္း အေရးဆိုလာသည္။သို႕ေသာ္ သံတြဲစားကို နန္းတင္မည္ဟု ေပးထားေသာ ဂတိရွိေၾကာင္း ျပန္ေျပာရာ ရခိုင္ဘုရင္က ဆရာေတာ္ ၄ ပါးကို လက္ေဆာင္မ်ားႏွင့္တကြ ေစလြတ္ျပန္ျပီး အက်ိဳးအေၾကာင္းရွင္းလင္းျပဆိုေစမွသာ သေဘာတူေလသည္။ထိုေနာက္ သံတြဲစားကို သံတြဲႏွင့္ ေတာင္စဥ္ ၇ ခရိုင္ကိုေပးေစသည္။ရခိုင္မင္းကိုလည္းနန္းထက္တြင္ဆက္လက္စိုးစံေစကာ ႏွစ္ဦးလံုးကို ဘုရင့္ေနာင္အား ေစလြတ္ကာသစၥာေပးေစျပီး ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္ေလသည္။(အခ်ိဳ႕ေသာရာဇ၀င္မ်ားတြင္အေရွ႕ဖက္မွ ယိုးဒယားတို႔ က်ဴးေက်ာ္လာသည့္အတြက္ ေျမာက္ဦးကို ၀န္းရံထားရာမွ တပ္ဆုတ္ကာျပန္သည္ဟုဆိုပါသည္။)

ယိုးဒယားႏွင့္ စစ္ခင္းျခင္း

ျမန္မာတုိ႔လက္တြင္း အယုဒၵယ ေနျပည္ေတာ္ၾကီး က်ေရာက္ခဲ့စဥ္က ထုိင္းရာဇ၀င္တြင္ ျမန္မာဘုရင္အား လ်ာမဲဘုရင္ ဟုေခၚေ၀ၚ သမုတ္ခဲ့၏ ။ အမွန္ဆုိရင္ ထုိေခတ္က ယုိးဒယားကုိ စစ္ျပဳခဲ့သည့္ ့ျမန္မာဘုရင္မွာ ႏွစ္ပါးရွိသည္။ တစ္ပါးမွာ တပင္ေရႊထီးျဖစ္၍ ေနာက္တစ္ပါးမွာ ဘုရင့္ေနာင္ျဖစ္သည္။

သမုိင္းပညာရွင္မ်ား ရာဇ၀င္ကုိ ပီျပင္စြာ ရွင္းထုတ္မႈ အရ ဗမာလ်ာမဲဘုရင္မွာ တပင္ေရႊထီးျဖစ္၏။ ခရစ္ႏွစ္ ၁၄၁၄ ခုႏွွစ္ တစ္ေန႔ေသာ နံနက္လင္းအားၾကီး အခ်ိန္တြင္ ဖြားျမင္သည္ဟု အဆုိရွိ၏ ။ လွ်ပ္တျပက္ အတြင္း ဘုရင့္လက္နက္တုိက္ေတာ္မွ ဓါးသြားလွံမ်ား လွ်ပ္စီးကဲ့သုိ႔ အေရာင္ တလွ်ပ္လွ်ပ္ ေတာက္ပကုန္သျဖင့္ ဟူးရားအမတ္ မ်ားက ကုမာရကုိယ္ေတာ္ လူလားေျမာက္လ်င္ ၾကီးျမတ္သည့္ အဂၢဗ်ဴဟာရွင္ ျဖစ္မည္ဟု ေဟာကိန္းထုတ္ၾကသည္။ [2]

သကၠရာဇ္ ၉၀၈ တြင္ တပင္ေရႊထီး အင္အားအလံုးအရင္းႏွင့္ ရခိုင္သို႕ခ်ီေၾကာင္းၾကားလွ်င္ အယုဒၵယမင္း ျဗသာဓိရာဇာ(မဟာခ်ကၠရဖက္) သည္ထား၀ယ္ႏွင့္ေရး ျမိဳ႕မ်ားကိုတိုက္ေစသည္။ ထား၀ယ္စားမွာ မခုခံႏိုင္သျဖင့္ ေရး သို႕ဆုတ္ကာပူးေပါင္းရသည္။ေနာက္ ျမိဳ႕စားႏွစ္ဦးတို႕လည္း ေမာ္လျမိဳင္စား ဗညားဦးထံ လူေစကာ အေၾကာင္းၾကားသျဖင့္ ဗညားဦးဟံသာ၀တီသို႕ စာပို႕ကာ ေလွ်ာက္တင္သည္။

စစ္ျပင္ဆင္ျခင္း၊တိုက္ပြဲမ်ား

ထို႕ေၾကာင့္ တပင္ေရႊထီးသည္ အေရွ႕ဖက္မွျမိဳ႕စားရြာစားမ်ားကို ေပါင္းကာ တပ္ၾကီးဖြဲ႕ေစသည္။ေရတပ္တြင္ မုတၱမစား လဂြန္းအိန္ကို ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႕ျပီး ေလွၾကီး ၁၀၀၊ေလွငယ္၃၀၀၊စစ္သည္၄၀၀၀၀ ျဖင့္လည္းေကာင္း၊ၾကည္းတပ္တြင္ ဗညားဦးအား တပ္ ရွစ္တပ္တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ခန္႕ကာ ဆင္ ၂၀၀၊ျမင္း ၂၀၀၀ ၊စစ္သည္ ၈၀၀၀ ျဖင့္ လည္းေကာင္း ထား၀ယ္သို႕ခ်ီတက္ေစသည္။ထို္အခါ ယိုးဒယားတို႕လည္း ထား၀ယ္မွ ဆုတ္ကာ တနသၤာရီ တြင္တပ္ခ်ေနသည္။ေမာ္လျမိဳင္စားဦးေဆာင္သည့္ တပ္မ်ား ေတာင္ပဘံု ေရာက္လွ်င္ ႏွစ္ဖက္ အျပင္းတိုက္ရာ ယိုးဒယား မွ ကံပူရီစား ေျပးရေလသည္။ ေနာက္ ယိုးဒယားအမတ္ျဖစ္သူ ေအာက္ျဗလဂြန္းအိန္မား ကိုအရွင္ရသည္။မင္းတရားေရႊထီးလည္း ေအာင္ပြဲရသူမ်ားကို ခ်ီးျမင့္ေျမာက္စားျပီး ယိုးဒယားသို႕ခ်ီရန္တပ္မေတာ္ၾကိးျပင္ေစျပန္သည္။

တပ္္ဖြဲ႕ကာယိုးဒယားခ်ီတက္ျခင္း

တပ္ဖြဲ႕ရာတြင္ေရတပ္မပါပဲ ၾကည္းတပ္သညျဖစ္သည္။အင္အားမွာတပ္ေပါင္း ၁၂ တပ္တြင္ ဆင္၂၀၀၊ျမင္း ၈၀၀၀ ႏွင့္စစ္သည္ ၄၀၀၀ ျဖစ္ျပီး ေပၚတူဂီေၾကးစား စစ္ဗိုလ္ ဒီယိုဂို ဆို၀ါရက္ ေဒမယ္လို(Diogo Soraez de Mello)ႏွင့္ ေၾကးစားေပၚတူဂီ စစ္သား ၄၀၀ ခန္႕လည္းပါ၀င္သည္။ ၄င္းမွာ ၊အင္း၀-ဟံသာ၀တီ ႏွစ္ ေလးဆယ္စစ္အတြင္းကာလတြင္မြန္တို႕ဖက္မွ ကူညီဖူးသည့္ႏိုင္ငံျခားသားမ်ားႏွင့္ယခုတပင္ေရႊထီးလက္ထက္တြင္ ပုန္ကန္သူမုတၱမစား ေစာဗညား ထံတြင္ အမႈထမ္းသည့္ ေပၚတူဂီမ်ားမွလြြဲလွ်င္ ျမန္မာမင္းဧကရာဇ္မ်ားထံတြင္ ပထမဆံုး ႏိုင္ငံျခားသားမ်ား အမႈထမ္းသည့္ မွတ္တမ္းျဖစ္သည္။စစ္ခ်ီလမ္းေၾကာင္းမွာ ဟံသာ၀တီမွ မုတၱမ၊ေမာ္လျမိဳင္ထိုမွ အတၱရံျမစ္အတိုင္း ခ်ီတက္ျပီး ဘုရားသံုဆူေတာင္ၾကားကိုျဖတ္ကာကံပူရီ(ယခု ကတ္ခ်နာဘူရီ)၊ထိုမွ အယုဒၵယျဖစ္သည္။

တိုက္ပြဲမ်ား၊အယုဒၵယကို ၀န္းရံျခင္း

ပထမဆံုး တိုက္ပြဲမွာ ကံပူရီ ျဖစ္ျပီး ယိုးဒယားမင္းကိုယ္တိုင္ ဦးစီးေသာတပ္မေတာ္ျဖစ္ကာ ဘုရင့္ေနာင္၏ ၾကည္းတပ္ႏွင့္အေတြ႕တြင္ ဘုရင္ေျပးသျဖင့္ တပ္ပ်က္ကာ ဘုရင့္သားေတာ္ ႏွင့္ ညီေတာ္တို႕ကို ဖမ္းမိေလသည္။ေနာက္ အယုဒၵယထိခ်ီတက္ကာ ျမိဳ႕ကို တိုက္ေသာ္လည္း ျမိဳ႕ရိုးျမင့္ျပီး ျမိဳ႕ပတ္လည္တြင္ေရရစ္၀ိုင္းေနသည့္အတြက္ ျမိဳ႕ကို က်ေအာင္မတိုက္ႏိုင္ျဖစ္ကာ တစ္လၾကာ ၀န္းရံေနရျပန္သည္။ထိုအခါ အယုဒၵယ အားနည္းေစရန္ က်န္ယိုးဒယားျမိဳ႕မ်ားကို ယူမည္ဟုေတြးကာ တပင္ေရႊထီးက ရံတပ္ကို ႏုတ္ကာ ကမန္ပိုက္ သို႕ခ်ီေလသည္။

ယိုးဒယားမင္း၏တပ္ၾကီးကို အႏိုင္ယူျခင္း

ထိုသို႕ တပင္ေရႊထီး တပ္ကို ျမိဳ႕မွခြာေၾကာင္း ၾကားလွ်င္ ယိုးဒယားမင္းသည္ တပ္ၾကီးသံုးတပ္ ဖြဲ႕ကာ ေနာက္မွလိုက္ေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္အားေရွ႕တပ္အျဖစ္ထားကာ မင္းတရားေရႊထီးသည္ ေဇယ်ဒိသာဆင္ကိုစီးျပီးတိုက္ရန္ျပင္သည္။သို႕ေသာ္ ေရွ႕ဖ်ားမွ ဘုရင့္ေနာင္တပ္သည္ ရန္သူတပ္မ်ား ကအနီးဆံုးအထိေရာက္လာသျဖင့္ မင္းတရားေရႊထီးအားေစာင့္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ေလရာ ယိုးဒယားတပ္ႏွင့္ ရင္ဆိုင္တိုက္ရေလေတာ့သည္။စစ္သံုးေၾကာင္းလံုးကို ျမန္မာတို႕က အႏိုင္တိုက္ႏိုင္သျဖင့္ ယိုးဒယားတို႕တပ္ပ်က္ကာ ယိုးဒယားဘုရင့္သားမက္ ၾသယားလဂြန္းအိန္မားကို ဆင္ႏွင့္တကြရ၏။သံု႕ပန္းအေျမာက္အမ်ားကိုလည္းဖမ္းမိျပီး တပင္ေရႊထီးထံဆက္သရာ အလြန္၀မ္းေျမာက္ကာ ဆုလာဘ္ေတာ္မ်ားေပးသည္။ထို႕ျပင္ ရဲရင့္စြာတိုက္ပြဲ၀င္ခဲ့သည့္ဘုရင့္ေနာင္၏ သားျဖစ္သူ ေဇယ်သီဟ(ေနာင္တြင္ ငါးဆူဒါယကာ နႏၵဘုရင္)ကို လည္း မင္းရဲေက်ာ္စြာ ဘြဲ႕ေပးသည္။ ကမန္ပိုက္သို႕ဆက္လက္ခ်ီတက္ျပီး ျမိဳ႕ကိုသိမ္းကာ တပ္ခ်ေနေလရာ ယိုးဒယားမင္းထံမွ တမန္ ၂ ဦးေစလာကာ သစၥာခံမည့္အေၾကာင္း၊တိုက္ဆင္ ၃၀၊ ေငြ ၃၀၀ ႏွင့္တနသၤာရီဆိပ္ကမ္းမွ အခြန္ေတာ္ကို ႏွစ္စဥ္ဆက္သမည့္အေၾကာင္း ေလွ်ာက္ေလသည္။ ထို႕အျပင္ ဆင္ႏွစ္စီးကိုလည္းဆက္သလာရာစစ္ေျပျငိမ္းရန္သေဘာတူကာ ယိုးဒယား မင္း၏ညီေတာ္ ၾသယားပိႆေလာက္ႏွင့္ ၾသယားသု၀ဏၰေလာက္တို႕ကို ဟံသာ၀တီသို႕လိုက္ေစသည္။ေနာက္တပ္ကို ဟံသာ၀တီသို႕ျပန္လွည့္ရာ ၉၁၀ ျပည့္ႏွစ္၊တန္ခူးလဆန္း ၃ ရက္တြင္ ျပန္ေရာက္သည္။ (အခ်ိဳ႕ရာဇ၀င္မ်ားတြင္ ျမန္မာတို႕ အယုဒၵယကို ရေအာင္မတိုက္ႏိုင္ေသာေၾကာင့္ ျပန္သည္ဟုလည္းဆိုၾကသည္။)

မင္းတရားေရႊထီးအက်င့္ပ်က္ျပားလာျခင္း

ထိုသို႕ ျမန္မာ့လက္နက္ႏိုင္ငံကို ၾကီးထြားရန္ သိမ္းသြင္းႏိုင္သမွ်သိမ္းသြင္းဖို႕ၾကိဳးပမ္းခဲ့ေသာ တပင္ေရႊထီးသည္ မ်ားမၾကာမွီတြင္ပင္ အရက္၏ေက်းကြၽန္ျဖစ္လာခဲ့ရေလသည္။ ထိုေသရည္ေသရက္ကို ေဖာ္စပ္ကာဆက္သသူမွာ လူမ်ိဳးျခားေပၚတူဂီတစ္ဦးျဖစ္သူ ဒီယိုဂို ဆြာဇို ဒီမဲလို၏တူ ျဖစ္သည္။၄င္းမွာ မင္းလိုလိုက္ကာ ေျပာဆိုတတ္သူျဖစ္ျပီးေသနတ္ပစ္ကြၽမ္းက်င္လွရာ တပင္ေရႊထီးက အလြန္သေဘာက်ႏွစ္သက္သျဖင့္ နန္းတြင္းသူတစ္ဦးႏွင့္ ပင္လက္ဆက္ေပးျပီး ခ်ီးေျမာက္ထားသည္။ ၄င္းတက္ကြၽမ္းသည့္ ေသခ်က္အတတ္ျဖင့္ အရက္ေသစာတို႕ကို ေဖာ္စပ္ကာ သံုးေဆာင္ေစျပီးစည္းရံုးေလရာ တပင္ေရႊထီးမွာ အၾကီးအက်ယ္ပင္ စြဲလမ္းကာ ထိုေသရည္တြင္သာ ႏွစ္ေမွ်ာေနျပီးတိုင္းေရးျပည္ရာမ်ားလစ္ဟင္းသည္ထက္လစ္ဟင္းလာေလေတာ့သည္။ ညီလာခံမထြက္ႏိုင္ေတာ့သည့္အျပင္ မွဴးမတ္မ်ားက အေရးအရာရွိ၍ေလွ်ာက္တင္ေလတိုင္း ဘုရင့္ေနာင္အားဆံုးျဖတ္ေစျခင္း၊ မွားယြင္းစြာ ဆံုးျဖတ္ျခင္းတို႕ေၾကာင့္ မွဴးမတ္တို႕က ဘုရင့္ေနာင္အား ထီးနန္းသိမ္းပိုက္ရန္ေလွ်ာက္ေသာ္လည္း လက္မခံပဲ ေနေလသည္။ေနာက္ ဒီယိုဂို ကိုလည္း ေရႊေငြအေျမာက္အမ်ားေပးကာ သေဘၤာတစ္စီးႏွင့္ ျပန္လြတ္လိုက္ေလသည္။ထိုသို႕ရွိစဥ္ ေတာင္ငူဘုရင္ခံျဖစ္သူ မင္းရဲသီဟသူ(မင္းႀကီးေဆြ၊ဘုရင့္ေနာင္၏ဖခင္)နတ္ရြာစံေလသည္။ထို႕ေၾကာင့္လစ္လပ္သည့္ ေတာင္ငူဘုရင္ခံရာထူးကို ဘုရင့္ေနာင္၏ညီ ျဖစ္သူ သီဟသူအားေပးေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္ကိုမူ "ငါႏွင့္အတူျဖစ္သည္။ျမိဳ႕စားရာထူးမ်ားအေထြအထူးေပးရန္မလို" ဟုဆိုေလသည္။

တပင္ေရႊထီး၏ ေနာက္ဆံုးေန႕မ်ား

မင္းတရားေရႊထီး အက်င့္ပ်က္ျပားလွ်င္ ဟံသာ၀တီရွိမွဴးမတ္မ်ားလည္း ဘုရင့္ေနာင္ကိုသာ အားထားျပီး ဘုရင့္ေနာင္ကလည္း ကိုယ္စား အုပ္ခ်ဳပ္ေပးကာ ေနေလသည္။

မြန္တို႔ေသာင္းက်န္းသူထျခင္း

ထိုသို႕႔ေသာအခ်ိန္တြင္ မြန္တို႔ထဲမွ မင္းေလာင္းဆိုသူေပၚထြက္လာကာ မြန္တို႔ပုန္ကန္ၾကေလသည္။ ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္သူ သမိန္ေထာရာမ မွာမြန္မင္း ဗညားရံအိမ္နိမ့္ဘ၀တြင္ မထင္မရွားေမြးဖြားခဲ့သည့္ သားျဖစ္ျပီး မြန္မင္းမ်ိဳးရိုးဟုဆုိကာ ရဟန္းလူထြက္ျပီး ပုန္ကန္ျခင္းျဖစ္သည္။ ထို သမိန္ေထာရာမ မွာအလြန္ဇြဲသတိၱေကာင္းလွသူအျဖစ္ ေၾကာ္ၾကားသည္။ မြန္တို႔ မေကာ္တြင္ တပ္ခ်ကာေနေၾကာင္းၾကားလွ်င္ ဘုရင့္ေနာင္က ညီေတာ္နႏၵေယာဓာႏွင့္ မွဴးမတ္မ်ားကို ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ေစသည္။ မေကာ္တြင္ တိုက္ခုိက္ၾကရာ သမိန္ေထာရာမ တပ္ပ်က္ကာေနာက္လိုက္မ်ားျဖင့္ေျပးေလသည္။ေနာက္ သန္လွ်င္စား နႏၵေက်ာ္ထင္(ဘုရင့္ေနာင္၏ညီ) ဟံသာ၀တီတြင္ေရာက္ေနျပီးသန္လွ်င္တြင္မရွိေၾကာင္းသိလွ်င္ သန္လွ်င္ကို ၀င္တိုက္ကာ အခိုင္အလံုေနသည္။ထိုသို႕ သမိန္ေထာရာမ၏ ပုန္ကန္မႈတစစ ၾကီးထြားလာသည္ကို တပင္ေရႊထီးသိလွ်င္ ဘုရင့္ေနာင္ ကိုယ္တိုင္ခ်ီတက္မွသာ ျပီးလြယ္မည္ဟုဆိုကာ တပ္ၾကီးဖြဲ႕ျပီး ေစလြတ္ေလသည္။ဘုရင့္ေနာင္လည္း တပင္ေရႊထီး၏ လံုျခံဳေရးကို စိတ္မခ်သျဖင့္ ညီေတာ္ ေတာင္ငူစား သီဟသူ၊မုတၱမစား ေစာလဂြန္းအိန္ ႏွင့္ အပါးေတာ္ခစားသည့္ သမိန္ေစာထြတ္တို႕ကို ေစာင့္ေလွ်ာက္ရန္တာ၀န္ေပးမွာၾကားျပီး စစ္ထြက္ေလသည္။

သမိန္ေစာထြတ္အေကာက္ၾကံျခင္း၊တပင္ေရႊထီးလုပ္ၾကံခံရျခင္း

သမိန္ေစာထြက္မွာ မြန္တိုင္းရင္းသားျဖစ္သည္အေလွ်ာက္ မြန္ေဒသကို ျမန္မာတို႕လာေရာက္စိုးစံေနသည္ကို ေက်နပ္သူမဟုတ္ေပ။ အခြင့္အခါကိုေစာင့္လွ်က္တပင္ေရႊထီးအနားတြင္ ခစားေနသူျဖစ္သည္။ထို႕ေၾကာင့္ မင္းတရားေရႊထီးအား လွည့္စားရန္ ပုဏၰားမ်ားကို လာဘ္ထိုး ကာဇာတာမသန္႕ေၾကာင္း၊ဟံသာ၀တီနန္းေတာ္မွ ခြာျပီးအရပ္တပါးတြင္ ယာယီစံသင့္ေၾကာင္း ေလွ်ာက္ေစသည္။တပင္ေရႊထီးလည္း ယံုမွတ္ျပီး ယာယီစံရန္ အရပ္ကိုရွာေစရာ သမိန္ေစာထြတ္က ပန္းတေရာ္ တြင္ေနရာသင့္ေၾကာင္း ေလွ်ာက္တင္ျပီး ပန္းတေရာ္တြင္ ယာယီနန္းေဆာက္ေစသည္။ သီဟသူႏွင့္ ေစာလဂြန္းအိန္ တို႕တားေသာ္လည္း အရာမထင္ေတာ့ေပ။ေနာက္ သီဟသူအား ဟံသာ၀တီ နန္းေစာင့္အျဖစ္ထားကာ ေစာလဂြန္းအိန္၊သမိန္ေစာထြတ္ တို႕ကိုေခၚေဆာင္ျပီး ပန္းတေရာ္သို႕သြားေလသည္။ပန္းတေရာ္ေရာက္လွ်င္ စစ္ေရးအခ်က္အခ်ာေဒသျဖစ္သည့္စစ္ေတာင္းကိုစားေသာ မင္းမဟာလြန္ေၾကာင္းသိလွ်င္ အေထြအထူးမစဥ္းစားပဲ အနားရွိ သမိန္ေစာထြတ္ကို စားရန္ေပးျပန္သည္။ထို႕ျပင္ သမိန္ေစာထြတ္၏ ညီႏွစ္ဦးအား အနားတြင္ ဓါးလြတ္ကိုင္ခစားေစခဲ့သည္။တစ္လခန္႕အၾကာတြင္ ရခိုင္တပ္သို႕ေျပာင္းေရႊ႕စံရန္ဆိုျပန္ရာ ဟံသာ၀တီႏွင့္ ေ၀းရာရခိုင္တပ္သို႕ေရႊ႕ျပန္သည္။ရခိုင္တပ္အေရာက္တြင္ ဆင္ျဖဴေတာ္ ေပၚသည္ဟုဆိုကာ အယံုသြင္းျပီး မုတၱမစား အားဆင္ျဖဴေတာ္ဖမ္းရန္ အတြက္လူသူမ်ားသြားေရာက္ေခၚယူေစသည္။တပ္ကိုလည္း ကသာ(ယခုကသာျဖစ္မည္မထင္ပါ။သိသူမ်ားျဖည့္ေပးေစခ်င္ပါသည္။)သို႕တပ္မံေရႊ႕ေျပာင္းျပီး အင္ကလိန္ဘုရားအနီးတြင္ တပ္တည္ေလသည္။ထိုသို႕ျဖင့္ အနားတြင္ စိတ္ခ်ယံုၾကည္ေလာက္သည့္ မွဴးမတ္မရွိေတာ့သည့္အခ်ိန္တြင္ သမိန္ေစာထြတ္ႏွင့္ ညီႏွစ္ဦးတို႕က သကၠရာဇ္ ၉၁၂ခု၊ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၁ ရက္၊ည ၃ ခ်က္တီးအေက်ာ္တြင္ ဓါးျဖင့္လည္ကိုျဖတ္၍ လုပ္ၾကံရာ အိပ္ေပ်ာ္ေနသည့္ တပင္ေရႊထီး လြန္ေလသည္။

အက်ဥး္ခ်ဳပ္

မင္းတရားေရႊထီး၊လွ်ာနက္မင္း(ထိုင္းမူ)ဟုလည္းေခၚၾကသည့္ တပင္ေရႊထီးသည္ ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ အေတာ္ပင္ထင္ရွားသည့္ ဘုရင္ျဖစ္ျပီး ေတာင္ငူရာဇ၀င္၊ဒုတိယျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံ အစရွိသည့္သမိုင္းေၾကာင္းမ်ားတြင္ အျမဲပါ၀င္ေနသူျဖစ္သည္။အသက္ ၁၄ ႏွစ္အရြယ္တြင္ နန္းတက္ျပီး အသက္ ၃၅ ႏွစ္၊ နန္းသက္ ၂၀ အ၀င္တြင္လုပ္ၾကံခံရျပီး ကြယ္လြန္သည္။ထူးျခားခ်က္မ်ားမွာ မည္သည့္ မိဖုရားကိုမွ တရား၀င္ မိဖုရားၾကီးအျဖစ္ မထားခဲ့ျခင္း၊ အသက္ ၈ ႏွစ္သာရွိေသးသည့္ မြန္မိန္းမပ်ိဳ ေခမေနာကိုမိဖုရားအျဖစ္သိမ္းယူျခင္း၊အရက္ေသစာ ခံုျမင္ကာဘ၀ပ်က္ရျခင္းတို႕ျဖစ္သည္။ယိုးဒယားကိုတိုက္ခိုက္သည့္ပထမဆံုးျမန္မာမင္းအျဖစ္လည္း သမိုင္းတြင္သည္။တိုက္သမွ်စစ္တြင္ ရွံဴးသည္မရွိ ေအာင္ႏိုင္ခဲ့သည္။နန္းတြင္းအမွဴထမ္း သမိန္ေစာထြတ္ကို အယံုၾကည္လြန္ကာ ၄င္း၏လုပ္ၾကံျခင္းခံရသည္။ေသလြန္ခ်ိန္တြင္ ေခါင္းျပတ္မွာ မ်က္ေတာင္ခတ္လ်က္ပင္ရွိေနေသးသည္ဟုလည္းဆိုၾကသည္။

ေနာက္ဆက္တြဲ

ထိုသို႕ တပင္ေရႊထီးလြန္လွ်င္ သမိန္ေစာထြတ္က သမိန္စကၠေ၀ါ ဘြဲ႕ခံကာ စစ္ေတာင္းတြင္ မင္းျပဳသည္။ ေနာက္ မၾကာမီ ဟံသာ၀တီသို႕ ေျပာင္းေရႊ႕နန္းတက္သည္။ ေတာင္ငူစားသီဟသူမွာ ဟံသာ၀တီကိုစြန္႕ခြာျပီး ေတာင္ငူသို႕အေရာက္ေျပးကာ မင္းေခါင္ဘြဲ႕ခံျပီး သီးျခားမင္းျပဳသည္။ ျပည္စား သတိုးဓမၼရာဇာလည္း သတိုးသူ ဘြဲ႕ခံကာ ျပည္တြင္ သီးျခားမင္းျပဳသည္။ သမိန္ေထာရာမမွာ မုတၱမေဒသသို႕ေရႊ႕ျပီး သမိန္ေစာထြတ္ႏွင့္ ယွဥ္ျပိဳင္ေနသည္။ က်န္အထက္ျမန္မာျပည္ေဒသရွိ ျမိဳ႕စားရြာစားမ်ားလည္း မိမိတို႔ေဒသလံုျခံဳေရးကို ျပင္ဆင္ကာ မည္သည့္ဖက္မွ မပါ၀ံ့ဘဲေနသည္။ ထိုအခါ ဒလသို႕ေရာက္ေနသည့္ ဘုရင့္ေနာင္သည္ မြန္အမွဴထမ္းမ်ားကို သစၥာေပးကာ ဒလအနီးအပါးတြင္ ခ်န္ရစ္ေစျပီး ေတာင္ငူသို႕ ဦးစြာခ်ီတက္ကာ ညီေတာ္မင္းခါင္အား တိုက္သည္။ ေတာင္ငူကိုရလွ်င္ ေတာင္ငူမွ အင္အားကိုယူျပီး ျပည္၊ဟံသာ၀တီ၊ အင္း၀အစရွိသျဖင့္ အဆင့္ဆင့္ သိမ္းပုိက္ကာ ဒုတိယ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာႏိုင္ငံႀကီးၾကီးကို အရွိန္မပ်က္ ဆက္လက္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။

ဗုဒၶဝင္ အက်ဥ္းမွတ္စု

၁။ နိယတဗ်ာဒိတ္ေပးေသာဘုရား - ဒီပကၤရာျမတ္စြာဘုရား

၂။ နိယတဗ်ာဒိတ္ေပးေသာေန႔ - ကဆုန္လျပည္႔ေန႔

၃။ နိယတဗ်ာဒိတ္ရေသာဘဝ - သုေမဓာ ရွင္ရေသ႔

၄။ ပါရမီျဖည္႔ က်င္႔ေသာကာလ - ေလးသေခ်ၤႏွင္႔ ကမၻာတစ္သိန္း (သုေမဓာ မွ ေဝသႏၱရာ ထိ)

၅။ ပါရမီေတာ္ျဖည္႔ဘက္ - သုမိတၱာ ( ယေသာ္ဓရာအေလာင္း )

၆။ ပါရမီေတာ္ က်င္႔စဥ္မ်ား - ပါရမီဆယ္ပါး၊ အျပားသံုးဆယ္၊ စြန္႔ျခင္းၾကီးငါးပါ၊ စရိယသံုးပါး၊

၇။ ျဖည္႔ က်င္႔ ခဲ႔ေသာရည္ရြယ္ခ်က္ - အမ်ားအက်ိဳးကိုေဆာင္ရန္၊သတၱဝါအမ်ားကိုကယ္တင္ရန္၊

၈။ ပါရမီေတာ္ ခရီး၏ေနာက္ဆံုးဘဝ - ေဝသႏၱရာမင္း

၉။ သေႏၶေတာ္ယူမည္႔ဘဝ - တုသိတာနတ္ျပည္၊ ေသတေကတုနတ္သား၊

၁၀။သေႏၶေတာ္ယူေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၆၇၊ ဝါဆိုလျပည္႔၊ ၾကာသပေတးေန႔၊

၁၁။ဖြားျမင္ေတာ္မူေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၆၈၊ ကဆုန္လျပည္႔၊ ေသာၾကာေန႔

၁၂။ဖြားျမင္ေတာ္မူရာဌာန - ကပၸိလဝတ္ျပည္ႏွင္႔ ေဝဝဒဟျပည္ၾကားရွိ လုမၺိနီအင္ၾကင္းေတာ

၁၃။ဖြားဘက္ေတာ္ ခုနစ္ဦး - ကာဠဳဒါယီ၊ ယေသာ္ဓရာ၊ အာနႏၵာ၊ဆႏၷ၊ က႑ကျမင္း၊ေရႊအိုးၾကီးေလးလံုး၊ မဟာေဗာဓိပင္

၁၄။နာမည္ေတာ္ - သိဒၶတၳကုမာရ (အက်ိဳးစီးပြားကို ျပီးေစေသာမင္းသား )

၁၅။ခမည္းေတာ္နာမည္ -သီရိသုေဒါၶဒနမဟာရာဇာ

၁၆။မယ္ေတာ္နာမည္ - သီရိမဟာ မာယာေဒဝီ

၁၇။မိေထြးေတာ္နာမည္ - မဟာ ပဇာပတိေဂါတမိ

၁၈။ၾကင္ယာေတာ္နာမည္ - ယေသာဓရာ ( ဘဒၵကဥၹနာ )

၁၉။သားေတာ္နာမည္ - ရာဟုလာ

၂၀။ေနျပည္ေတာ္ - မဇၥိ်မေဒသ၊ သကၠတိုင္း၊ ကပိလဝတ္ျပည္

၂၁။နန္းစံႏွစ္ - သက္ေတာ္ ၁၆ မွ၂၉ ထိ ( ၁၃ ႏွစ္ )

၂၂။နန္းမသံုးေဆာင္ - ရမၼ၊ သုဘ၊ သုရမၼ

၂၃။နိမိတ္ၾကီးေလးပါး - သူအို၊ သူနာ၊ သူေသ၊ ရဟန္း

၂၄။ေတာထြက္ေတာ္မူေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၉၇၊ ဝါဆိုလျပည္႔၊ တနလာၤေန႔

၂၅။ဒုကၠရစရိယာက်င္႔ေသာႏွစ္ - ၉၈ မွ ၁၀၃ ထိ ( ၆ ႏွစ္ )

၂၆။ဒုကၠရစရိယာက်င္႔ေသာေနရာ - ဥရုေဝလေတာ

၂၇။အလုပ္အေကၽြး - ပဥၥဝဂီၢငါးဦး - (၁) ေကာ႑ည၊(၂) ဝပၸ၊(၃) ဘဒိၵယ၊(၄) မဟာနာမ္၊(၅) အႆဇိ၊

၂၈။ဗုဒၶျဖစ္ေတာ္မူေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃ ၊ ကဆုန္လျပည္႔၊ ဗုဒၶဟူးေန႔

၂၉။ဗုဒၶျဖစ္ေတာ္မူေသာအခ်ိန္ - ကဆုန္လျပည္႔ႏွင္႔ လျပည္ေက်ာ္တစ္ရက္ကူးလုဆဲ၊ အာရုဏ္တတ္အခ်ိန္

၃၀။ဗုဒၶျဖစ္ေတာ္မူေသာေနရာ - ဖြားဘက္ေတာ္ ေဗာဓိပင္ရင္း အပၸရာဇိတပလႅင္ေတာ္

၃၁။ဓမၼစၾကာတရားေဟာေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၁၀၃၊ ဝါဆိုလျပည္႔၊ စေနေန႔

၃၂။ဓမၼစၾကာတရားေဟာေသာေနရာ - ဗာရာဏသီျပည္အနီး၊ဣသိပတန မိဂဒါဝုန္ေတာ

၃၃။တရားေဟာေတာ္မူေသာႏွစ္ - ၄၅ ႏွစ္ ( ၄၅ ဝါ )

၃၄။ ေန႔စဥ္တရားေဟာေသာအခ်ိန္ - သတၱဝါမ်ားအတြက္ေန႔စဥ္ နာရီ ၂၀ ေက်ာ္ခန္႔

၃၅။ ေဟာၾကားခဲ႔ေသာတရားေတာ္မ်ား - ဝိနည္း၊သုတၱာန္၊ အဘိဓမၼာ

၃၆။ အဆံုး အမ သာသနာေတာ္သံုးပါ - ပရိယတၱိ သာသနာ၊ ပဋိပတိၱသာသနာ၊ ပဋိေဝဓ သာသနာ၊

၃၇။ က်င္႔စဥ္ ( သိကၡာ ) သံုးပါး - သီလ က်င္႔စဥ္၊ သမာဓိက်င္႔စဥ္၊ ပညာက်င္႔စဥ္

၃၈။ ခ်မွတ္ေပးခဲ႔ေသာလမ္းစဥ္ -မဂၢင္လမ္းစဥ္ ( မဇိၥ်မ ပဋိပဒါလမ္းစဥ္ )

၃၉။ သစၥာေလးပါတရား - (၁) ဆင္းရဲျခင္း အမွန္တရား ( ဒုကၡသစၥာ )

(၂) ဆင္းရဲေၾကာင္းအမွန္တရား(သမုဒယသစၥာ)

(၃) ဆင္းရဲခ်ဳပ္ရာအမွန္တရား(နိေရာဓသစၥာ)

(၄) ဆင္းရဲခ်ဳပ္ေၾကာင္းအမွန္တရား(မဂၢသစၥာ)

၄၀။ ေနာက္ဆံုးသက္ေတာ္၊ဝါေတာ္ - သက္ေတာ္ ၈၀၊ ဝါေတာ္ ၄၅၊

၄၁။ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈၊ ကဆုန္လျပည္႔၊အဂၤါေန႔

၄၂။ ပရိနိဗၺာန္စံေတာ္မူေသာအခ်ိန္ - အရုဏ္တက္ခ်ိန္

၄၃။ ပရိနိဗၺာန္ စံေတာ္မူေသာေနရာ - ကုႆိႏၷာရံု ျပည္၊ အင္းၾကင္းဥယ်ာဥ္

၄၄။ ေတေဇာဓာတ္ေလာင္ေသာေန႔ - မဟာသကၠရာဇ္ ၁၄၈၊ ကဆုန္လျပည္႔ေက်ာ္ ၁၂ ရက္၊ တနဂၤေႏြေန႔

၄၅။ ၾကြင္းက်န္ခဲ႔ေသာဓာတ္ေတာ္ - ဓာတ္ေတာ္ ၄ ဆူ၊ ညွပ္ရိုးေတာ္ ၂ ဆူ၊သင္းက်စ္ေတာ္ ၁ ဆူ၊ အသမိၻႏၷဓာတ္ေတာ္( မျပိဳ မကြဲ ပကတိဓာတ္ေတာ္ ) ၇ ဆူ ႏွင္႔ အသားေတာ္၊

အေသြးေတာ္၊ အရိုးေတာ္ တို႔သည္မုန္ညင္းေစ႔ ပမာဏ၊ ဆန္က်ိဳးပမာဏအစိတ္စိတ္ ကြဲျပီး ဓာတ္ေတာ္၊ ေမြေတာ္ ရွစ္စိတ္( ႏွစ္တင္း) ခန္႔ၾကြင္းက်န္သည္။

( အစိတ္စိတ္ကြဲ ေသာဓာတ္ေတာ္ ကို သမိၻႏၷ ဓာတ္ေတာ္ဟုေခၚသည္။ )